Με την πρώτη ματιά θυμίζει μία απλή ιστορία του επιχειρηματικού κόσμου. Κάποιος μεγαλόσχημος πιάστηκε να διαπράττει το αδίκημα της φοροδιαφυγής. Τι κι αν ήταν πρόεδρος της μεγαλύτερης ρωσικής ενεργειακής εταιρείας της Yukos. To ίδιο άραγε δε συνέβη και με στελέχη της αμερικανικής Enron;
Υπάρχει όμως μία διαφορά. Στη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς πως οι διαδικασίες για τη σύλληψη του Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, αν και καθ΄όλα νόμιμες, είχαν να κάνουν με απλή απόδοση της δικαιοσύνης και την εξυγίανση του επιχειρηματικού κλίματος. Η σύλληψη αυτή, κατά τα φαινόμενα, είχε να κάνει περισσότερο με πολιτικές κινήσεις και με τον έλεγχο του Κρεμλίνου.
Η προσπάθεια του προέδρου της Ρωσίας να επικρατήσει των βαρόνων του χρήματος της χώρας του, οι οποίοι ξεπήδησαν στις αρχές της δεκαετίας του ’90 με όχι και τόσο ευδιάκριτες διεργασίες, πιθανότατα θα οδηγήσει σε σημαντικές ανακατατάξεις στο ρωσικό πολιτικό και επιχειρηματικό γίγνεσθαι.
Αλλά ας ξετυλίξουμε το κουβάρι των γεγονότων.
Το Σάββατο 25 Οκτωβρίου ένα σημαντικό γεγονός έμελλε να ταράξει την φαινομενική ισορροπία του πετρελαϊκού κατεστημένου διεθνώς. Ο πρόεδρος και γενικός διευθυντής της ρωσικής πετρελαϊκής εταιρείας YUKOS, Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, συνελήφθη από την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας κατηγορούμενος μεταξύ άλλων για απάτη και φοροδιαφυγή. Το γεγονός αυτό προκάλεσε τριγμούς στην μετοχές τόσο της Yukos όσο και άλλων πετρελαϊκών εταιρειών που δραστηριοποιούνται στη ρωσική επικράτεια.
Στις 27/10 τα δύο μεγάλα χρηματιστήρια της Ρωσίας, συρόμενα από τη μετοχή της γιγαντιαίας πετρελαϊκής εταιρείας Yukos, που έχασε το ένα πέμπτο της αξίας της, έκαναν βουτιά άνω του 12%.
Βουτιά έκανε και το ρούβλι, κατά τις πρωϊνές ώρες των συναλλαγών της ίδιας μέρας, καθώς οι τράπεζες έσπευσαν να αγοράσουν δολάρια, φοβούμενες ότι η σύλληψη του Μιχαήλ Χοντορκόσφσκι, του πλουσιότερου ανθρώπου της Ρωσίας, θα προκαλέσει κύμα φυγής των κεφαλαίων. Αργότερα το ρούβλι ανέκαμψε, λόγω παρέμβασης της κεντρικής τράπεζας, που δαπάνησε τουλάχιστον 500 εκατομμύρια δολάρια, πουλώντας δολάρια στην ισοτιμία των 30,0850 ρουβλίων.
Το ρωσικό χρηματιστήριο MICEX διέκοψε τις συναλλαγές για μία ώρα μετά από απώλειες 12,9%, ενώ το RTS, μετά από απώλειες 12,4% συνέχισε τις συναλλαγές, διακόπτοντας όμως τη διαπραγμάτευση της Yukos.
Η μετοχή της Yukos έχασε γύρω στο 20%, παρασύροντας και τις ανταγωνίστριες Lukoil και Surgut.
Ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν έκανε έκκληση για ηρεμία στις αγορές, αλλά αρνήθηκε να συναντήσει τους εκπροσώπους των βιομηχάνων και των επιχειρηματιών, τονίζοντας ότι «δεν θα υπάρξουν διαπραγματεύσεις για τις δραστηριότητες των διωκτικών αρχών, στο βαθμό που οι αρχές αυτές ενεργούν στο πλαίσιο της ρωσικής νομοθεσίας».
Η Ενωση Ρώσων βιομηχάνων προειδοποίησε ότι «οι εταιρείες θα αναγκαστούν να αναθεωρήσουν την επενδυτική τους στρατηγική».
Η οικονομική ανάκαμψη της Ρωσίας σύμφωνα με τους εκπροσώπους του επιχειρηματικού κόσμου, κλονίζεται από τις εξελίξεις αυτές στη Yukos, ενώ υπονομεύεται και η αύξουσα εμπιστοσύνη προς τη χώρα, εκ μέρους των ξένων επενδυτών.
Οργανώσεις που εκπροσωπούν το μεγαλύτερο μέρος των επιχειρήσεων της Ρωσίας, ζήτησαν από τον πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν να καταστήσει σαφή τη δική του θέση για τη διένεξη που έχει ανακύψει μεταξύ της Yukos και των εισαγγελικών αρχών.
«Οι επιχειρήσεις χρειάζεται να κατανοήσουν κατά πόσον υπάρχει μέλλον στις δραστηριότητές τους» τονίζει ο Ανατόλι Τσουμπάις, πρόεδρος της RAO Unified Energy Systems, του μονοπωλίου ηλεκτρικής ενέργειας και πρώην εμπνευστής του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων στη Ρωσία, στη δεκαετία 1990, σε συνέντευξή του σε ρωσική τηλεοπτική εκπομπή, το Σάββατο 25/10.
Ο κ. Χοντορκόφσκι διαπραγματευόταν με τους αμερικανικούς πετρελαϊκούς κολοσσούς Exxon Mobil Corp. και Chevron Texaco Corp. την πώληση μεριδίου μέχρι 40% της Yukos, σύμφωνα με Ρώσους αξιωματούχος και παράγοντες που γνωρίζουν τα της υπόθεσης. Και οι τρεις προαναφερόμενες εταιρείες αρνήθηκαν να προβούν σε σχόλια για τις πληροφορίες που δημοσιεύθηκαν περί των διαπραγματεύσεων αυτών.
Ο Αμερικανός πρέσβης Αλεξάντερ Βέρσμποου, σε δηλώσεις του στις 26/10 τόνισε ότι η Ουάσιγκτον «έχει ενοχληθεί ιδιαίτερα από την κλιμάκωση της έντασης αναφορικά με τη Yukos» και εξέφρασε την ανησυχία του για το ότι «μετά από όλα αυτά ανακύπτουν νέες αμφιβολίες μεταξύ των ξένων εταιρειών που δραστηριοποιούνται στη ρωσική αγορά».
Εν τω μεταξύ το ντόμινο των εξελίξεων στην υπόθεση Yukos παρέσυρε και τον Αλεξάντερ Βολοσίν επιτελάρχη του Κρεμλίνου. Ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν απεδέχθη στις 30/10 την παραίτησή και τον αντικατέστησε με τον Ντμίτρι Μεντβέντοφ. Ο Βολοσίν θεωρείτο ηγέτης της πτέρυγας του Κρεμλίνου που είχε εκδηλώσει τη συμπάθεια της στον Μιχαήλ Χοντορκόφσκι.
Εν τω μεταξύ δικαστήριο της Μόσχας εξέδωσε εντολή να δεσμευτούν οι μετοχές της Yukos που ανήκουν στον Χοντορκόφσκι, ενώ οι ρωσικές αρχές απήγγειλαν κατηγορίες περί φοροδιαφυγής εναντίον και δεύτερου σημαντικού μετόχου της Yukos, σε μια κίνηση που για πολλούς αποσκοπεί στον περιορισμό των πολιτικών φιλοδοξιών που έχει ο διευθύνων σύμβουλος του ρωσικού πετρελαϊκού ομίλου.
Συγκεκριμένα, ο γενικός εισαγγελέας της Ρωσίας κατηγόρησε τον Βασίλι Σαχνόφσκι για φοροδιαφυγή, ύψους 29 εκατ. ρουβλίων (965.000 δολάρια), όπως διευκρίνισε εκπρόσωπος των ρωσικών εισαγγελικών αρχών.
Ο κ. Σαχνόφσκι είναι επικεφαλής της Yukos-Moscow, εταιρείας που διαχειρίζεται τη Yukos, είναι μέλος στο διοικητικό συμβούλιο του ρωσικού πετρελαϊκού ομίλου και ελέγχει το 7% της Menatep, εταιρείας συμμετοχών που διαθέτει το 61% της Yukos.
Σημειώνεται ότι τον Ιούλιο, οι αστυνομικές αρχές συνέλαβαν τον επιφανή μέτοχο της Yukos Πλάτον Λεμπέντεφ, που διαθέτει το 8% της Menatep. Aπό τότε, ο κ. Λεμπέντεφ κρατείται σε φυλακές της Μόσχας.
Οι εντυπωσιακές και παράλληλα δυσοίωνες εξελίξεις που παρατηρούνται στα τεκταινόμενα της πετρελαϊκής Yukos έχουν προκαλέσει την αναστάτωση της Δύσης και βεβαίως της Ουάσινγκτον.
Σύμφωνα με χθεσινή δήλωση του εκπροσώπου Τύπου του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Ρίτσαρντ Μπάουτσερ, η Μόσχα θα πρέπει να διασκεδάσει τις ανησυχίες ότι η δίωξη κατά του διευθύνοντα συμβούλου του πετρελαϊκού κολοσσού Μιχαήλ Χορντοκόφσκι δεν έχει πολιτικά κίνητρα.
Αντιδρώντας ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών τόνισε ότι: «Η ανακοίνωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ αποτελεί συνέχεια της διαβόητης πολιτικής των δύο μέτρων και δυο σταθμών. Δεν μπορώ να θυμηθώ άλλη τέτοια δήλωση για άλλη χώρα σε ανάλογη περίπτωση».
Εν τω μεταξύ σύμφωνα με την εφημερίδα Sanday Times, o έλεγχος των μετοχών του ρωσικού πετρελαϊκού κολοσσού YUKOS που είχε ο επικεφαλής του Μιχαήλ Χορντοκόφσκι μεταβιβάστηκε στον Βρετανό τραπεζίτη Τζέικομπ Ρόθτσαϊλντ, στο πλαίσιο συμφωνίας που συνήφθη πριν από τη σύλληψη του Χορντοκόφσκι.
Τα δικαιώματα ψήφου βάσει του μεριδίου των μετοχών της YUKOS που ήλεγχε ο Χορντοκόφσκι μεταβιβάστηκαν στον 67χρονο λόρδο Ρόθτσαϊλντ, βάσει των όρων εμπιστευτικής συμφωνίας που ορίζει ότι το μέτρο αυτό θα ισχύσει αν ο Χορντοκόφσκι δεν μπορεί πλέον να ενεργεί ως διαχειριστής των μετοχών του, υποστηρίζει η εφημερίδα.
Χθες 3/11 ο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι ανακοίνωσε την αποχώρησή του από την Yukos, προκειμένου όπως είπε να σταματήσει η πετρελαϊκή εταιρεία να δέχεται τα πυρά που αφορούν αυτόν προσωπικά. Το αποτέλεσμα ήταν οι μετοχές της Yukos να αυξηθούν κατά 12%.
Μετά την απόφαση αυτή του Χοντορκόφσκι ορίστηκε νέος διευθύνων σύμβουλος για τη Yukos, o Simon Kukes, πρώην επικεφαλής της ρωσικής πετρελαϊκής TNK.
Αναλυτές εκτιμούν ότι ο διορισμός του S. Kukes θα συμβάλει στην ευόδωση των εν εξελίξει συζητήσεων με την Exxon Mobil.
Οι εποχές περνούν, τα πρόσωπα αλλάζουν αλλά το παιχνίδι εξακολουθεί να ονομάζεται κυριαρχία και να βασίζεται στον κανόνα που λέγεται κέρδος.
Μαρία Καλαφάτη