Σε νέα φάση ανάπτυξης φαίνεται πως εισέρχεται ο κρατικός ελεγχόμενος τομέας ενέργειας της Τουρκίας, χάρις στη συμφωνηθείσα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο νομοθεσία για την απελευθέρωση των κλάδων ηλεκτρικής ενέργειας, φυσικού αερίου και πετρελαίου. Μετά τη χειρότερη μεταπολεμική οικονομική κρίση της, το 2001, και σε μια προσπάθεια να υπερκεράσει τις δύο χρόνιες «μάστιγες» της βιομηχανίας, την διαφθορά και τις αποτυχημένες απόπειρες ιδιωτικοποιήσεων, η Τουρκία ενέκρινε πρόσφατα νομοθεσία που σήμερα διέπει τους κλάδους ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, σε μια προσπάθεια απελευθέρωσης της ενεργειακής αγοράς της. Ίδρυσε επίσης το αυτόνομο Ρυθμιστικό Συμβούλιο για την Ενέργεια (EPDK),το οποίο έχει δώσει το «πράσινο φως» σε αρκετούς νόμους και διατάγματα για τη ρύθμιση των δυο αυτών αγορών.
Η πρώτη αυτή φάση την οποία χαρακτήρισε ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας «σημαντικό βήμα» για την υιοθέτηση ρυθμιστικών κανόνων απελευθέρωσης των ενεργειακών αγορών, θεωρείται ότι, πλέον, πρέπει να συνεχισθεί με «διαφανείς ιδιωτικοποιήσεις και καλή διακυβέρνηση». Αλλωστε, οι ιδιωτικοποιήσεις θεωρείται ότι θα παίξουν δραστικό ρόλο στην προσέλκυση επενδύσεων έως το 2007, έτος κατά το οποίο η Τουρκία αναμένεται ν’ αντιμετωπίσει ενεργειακές ελλείψεις. Στο πιο πρόσφατο βήμα του προς την απελευθέρωση της ενεργειακής αγοράς, ο πρόεδρος της χώρας Αχμέτ Νεζντέτ Σεζέρ, ενέκρινε στις 19 Δεκεμβρίου τη νομοθεσία για την αγορά πετρελαίου, η οποία διευρύνει τις αρμοδιότητες του EPDK σε έναν κλάδο με ετήσιο τζίρο αξίας 30 δις. δολαρίων. Ο κλάδος αυτός απασχολεί περίπου 1 εκατομμύριο άτομα σε 12.000 πρατήρια καυσίμων και περισσότερες από 20 εταιρείες διανομής.
Για πρώτη φορά, η νομοθεσία θα επιτρέψει στα διυλιστήρια να ιδρύσουν εταιρείες διανομής, ενώ παράλληλα θα επιτρέψει τις ελεύθερες εισαγωγές και την τιμολόγηση στην εγχώρια αγορά. Σύμφωνα με τον επικεφαλής του Συμβουλίου, Γιουσούφ Γκιουνάι, το EPDK θ’ αρχίσει να εκδίδει κανονισμούς για τη νέα νομοθεσία στις αρχές του 2004 και θα εφαρμόσει όλα τα μέτρα προκειμένου να δημιουργήσει μια ανταγωνιστική αγορά».
Το EPDK επέσπευσε επίσης τις δημοπρασίες για δίκτυα φυσικού αερίου, σε μια προσπάθεια εξισορρόπησης της εγχώριας προσφοράς και ζήτησης και απελευθέρωσης των εγκαταστάσεων διανομής σε όλη τη χώρα. Όπως αποκάλυψε ο κ. Γκιουνάι, «στις πόλεις όπου οι δημοπρασίες έχουν ολοκληρωθεί, ο ιδιωτικός τομέας θα επενδύσει περίπου 250 εκατ. δολάρια». Προς το παρόν, το EPDK έχει δημοπρατήσει δίκτυα διανομής φυσικού αερίου σε 14 πόλεις, το 2003. Επιπλέον, η κρατική εταιρεία εκμετάλλευσης αγωγών Botas θα ξεκινήσει δημοπρασία αυτή την εβδομάδα για την πώληση 4 δις. κυβικών μέτρων φυσικού αερίου τον χρόνο από το συμβόλαιο της στον Blue Stream, μέσω του οποίου εισάγει φυσικό αέριο από την Ρωσία με υποθαλάσσιο αγωγό φυσικού αερίου μεταξύ της Τουρκίας και της Ρωσίας, προκειμένου να μειώσει το μερίδιό της σ’ αυτόν στο 20% ως το 2009. Σύμφωνα με τη νομοθεσία του φυσικού αερίου, η Botas οφείλει να πωλήσει τουλάχιστον το 10% των συμβολαίων της στο φυσικό αέριο, στο πλαίσιο της απελευθέρωσης του κλάδου.
Το δυσκολότερο μέρος της διαδικασίας απελευθέρωσης είναι ο κλάδος ηλεκτρικής ενέργειας, ως συνέπεια των δαπανηρών συμβολαίων που υπεγράφησαν στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Οι κυβερνήσεις εκείνης της εποχής υπέγραψαν συμβόλαια κατασκευής και εκμετάλλευσης (ΡΡΑ) με πολλές εταιρείες σε υψηλές τιμές και με εγγυήσεις από το υπουργείο Οικονομικών για την αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας που θα παραγόταν. Βάσει των προγραμμάτων αυτών, οι ιδιωτικές εταιρείες επιτρέπεται να κατασκευάσουν ένα εργοστάσιο και να το εκμεταλλευθούν για 20 χρόνια, πριν το επιστρέψουν στο κράτος. Το υπουργείο Ενέργειας και το EPDK προσπάθησαν να επαναδιαπραγματευθούν αυτές τις συμφωνίες για να μειώσουν τις τιμές, προς το παρόν όμως οι εταιρείες αρνούνται να τροποποιήσουν τα συμβόλαια.
Τα ακριβά αυτά συμβόλαια αφορούν κυρίως μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που καίνε φυσικό αέριο τα οποία εκμεταλλεύονται οι αμερικανικές εταιρείες Bechtel και Edison Mission Energy και η ιαπωνική Marubeni από κοινού με τις τουρκικές εταίρους τους. Η σημερινή κυβέρνηση έχει μεταβιβάσει 33 δίκτυα διανομής και ένα χαρτοφυλάκιο εργοστασίων παραγωγής ενέργειας στην Υπηρεσία Ιδιωτικοποιήσεων και αναμένεται ν’ αρχίσει τις δημοπρασίες το 2004. Το EPDK, το υπουργείο Ενέργειας και η Παγκόσμια Τράπεζα επεξεργάζονται επί μακράν ένα σχέδιο προκειμένου να αποφασίσουν ποιες μέθοδοι θα χρησιμοποιηθούν για την εκποίηση των δικτύων διανομής.