Του Άγγελου Μ. Συρίγου
Στις 19 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε ο 22ος γύρος διερευνητικών επαφών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας. Παράλληλα, τις ημέρες των Χριστουγέννων δημοσιεύθηκε η πληροφορία ότι είναι πιθανόν να υπογραφεί συνυποσχετικό μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας για παραπομπή του θέματος της οριοθέτησης του Αιγαίου στο Διεθνές Δικαστήριο. Τέλος, την ημέρα που ο Πρωθυπουργός ανακοίνωσε την πρόθεσή του να προκηρύξει πρόωρες εκλογές επικαλέστηκε ως σοβαρός εθνικούς λόγους τις εξελίξεις γύρω από το Κυπριακό αλλά και την υφαλοκρηπίδα.
Είναι φανερό ότι στο βάθος αυτών των εξελίξεων δεσπόζει η απόφαση του Συμβουλίου Κορυφής στο Ελσίνκι το 1999. Σύμφωνα με αυτήν, οι υποψήφιες χώρες, περιλαμβανομένης βεβαίως και της Τουρκίας, πρέπει να επιλύσουν «συνοριακές ή άλλες συναφείς διαφορές» ως το 2004. Στο τέλος του 2004 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα εξετάσει την κατάσταση και θα καταλήξει αν πρέπει να συστήσει να παραπεμφθούν κάποιες διαφορές στο Διεθνές Δικαστήριο.
Με βάση αυτά τα δεδομένα είναι πιθανή η υπογραφή συνυποσχετικού μέσα στο 2004 για παραπομπή της οριοθετήσεως της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου στο Διεθνές Δικαστήριο. Ένα τέτοιο συνυποσχετικό μπορεί να χαρακτηρισθεί κίνηση τομή για την ουσιαστική και μακροπρόθεσμη βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Υπάρχουν όμως κάποια σημεία που θα πρέπει να προσεχθούν ιδιαιτέρως.
Πιο συγκεκριμένα, στο συνυποσχετικό θα πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψιν το νόμιμο δικαίωμα της Ελλάδος για επέκταση των χωρικών υδάτων έως 12 μίλια. Η πρόσφατη νομολογία του Διεθνούς Δικαστηρίου δεν δέχεται αλλαγή των εξωτερικών ορίων των χωρικών υδάτων μετά την έκδοση της αποφάσεως. Επομένως, εάν δεν υπάρχει συγκεκριμένη πρόβλεψη για τα χωρικά ύδατα και προσφύγουμε στο Δικαστήριο με το σημερινό εύρος των χωρικών υδάτων, με αυτό θα μείνουμε εσαεί.
Το θέμα της επεκτάσεως των χωρικών υδάτων δεν είναι μόνον θέμα κύρους και συνέπειας προς τις πάγιες θέσεις όλων των ελληνικών κυβερνήσεων μετά το 1974. Αποτελεί το σημαντικότερο νομικό μας επιχείρημα στο πλήθος των διεκδικήσεων που θέτει η Τουρκία. Εάν πρόκειται να διαπραγματευθούμε την επιλεκτική μη εφαρμογή του σε ορισμένες περιοχές του Αιγαίου, θα πρέπει το αντάλλαγμα να είναι εξαιρετικά σοβαρό. Επιπλέον, οι πρόσφατες θαλάσσιες περιβαλλοντικές καταστροφές έχουν καταδείξει ότι είναι απαραίτητος ο μεγαλύτερος δυνατός έλεγχος των πλοίων που κινούνται στη θάλασσα του Αιγαίου προς αποφυγήν ατυχημάτων. Μια χώρα που εξαρτάται σε τέτοιο βαθμό από τον τουρισμό, όπως η Ελλάδα, δεν μπορεί να αντέξει μια θαλάσσια καταστροφή που θα χτυπήσει τις ακτές των νησιών μας.
Πολύ σημαντικό είναι το γεωγραφικό πλαίσιο όπου θα γίνει η οριοθέτηση. Πιο συγκεκριμένα, η διαφορά μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας έχει εντοπισθεί μετά το 1974 στην υφαλοκρηπίδα των ανατολικών ελληνικών νησιών και των ακτών της Μικράς Ασίας. Αυτή είναι η επίδικη περιοχή και όχι ολόκληρο το Αιγαίο.
Παράλληλα στο συνυποσχετικό θα πρέπει να ορίζεται με σαφήνεια εάν το Διεθνές Δικαστήριο θα χαράξει όριο μεταξύ της υφαλοκρηπίδας των δύο χωρών ή απλώς θα ορίσει τις αρχές βάσει των οποίων οι δύο χώρες θα προχωρήσουν στην οριοθέτηση. Με δεδομένη την κακοπιστία που επικρατεί στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, καλό θα είναι να ζητείται από το Διεθνές Δικαστήριο να χαράξει σαφές όριο, που θα αποτρέπει τη δημιουργία νέων προβλημάτων στο μέλλον.
Στο συνυποσχετικό θα πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν οι νέες τάσεις του δικαίου της θάλασσας. Στις τελευταίες υποθέσεις που έχουν παραπεμφθεί σε διεθνή δικαιοδοτικά όργανα ζητείται η χάραξη ενός ενιαίου θαλάσσιου συνόρου που περιλαμβάνει την υφαλοκρηπίδα και την Αποκλειστική Οικονομική ζώνη. Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη περιλαμβάνει πέραν της υφαλοκρηπίδας και τη στήλη των υδάτων που βρίσκονται πάνω από τον βυθό και πρακτικά μας ενδιαφέρει για λόγους αλιείας και προστασίας του περιβάλλοντος. Καλό είναι να κλείνουν θέματα που δυνητικά θα μπορούσαν να εγερθούν στο μέλλον από την τουρκική πλευρά, όπως αυτό της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, τα οποία έχουν ίδια αντιμετώπιση από πλευράς διεθνούς δικαίου με την υφαλοκρηπίδα.
Η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας δίνει θεωρητικώς τη δυνατότητα στην Τουρκία να εγείρει θέμα «γκρίζων ζωνών» κυριαρχίας. Πιο συγκεκριμένα, για να χαραχθούν τα όρια της υφαλοκρηπίδας, θα πρέπει να βρεθούν τα εδαφικά σημεία από τα οποία θα εκκινήσει η οριοθέτηση. Εάν η Τουρκία αμφισβητήσει την ελληνική κυριαρχία επ’ αυτών των εδαφών, μοιραίως το δικαστήριο, πριν από την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, θα κληθεί να αποφανθεί για τις «γκρίζες ζώνες». Ενα τέτοιο ενδεχόμενο θα πρέπει να αποκλεισθεί από το συνυποσχετικό.
Τέλος, αυτονόητο θεωρείται ότι στο συνυποσχετικό θα ζητήσει από το Διεθνές Δικαστήριο να δικάσει σύμφωνα με τους κανόνες του διεθνούς δικαίου και τις διεθνείς συνθήκες.
(Από την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 18/01/2004)