Η ιδέα μοιάζει δελεαστική: μια νέα γενιά μίνι πυρηνικών αντιδραστήρων, που θα λειτουργούν χρησιμοποιώντας ως καύσιμο πυρηνικά απόβλητα. Το γεγονός ότι πίσω από την πρόταση κρύβεται ο Μπιλ Γκέιτς, αφεντικό της Microsoft, δίνει άλλο βάρος στην ιδέα. Πόσο δελεαστική και εφικτή, όμως, είναι τελικά;
Την υλοποίηση του φιλόδοξου σχεδίου των νέων μίνι πυρηνικών αντιδραστήρων έχει αναλάβει η σύμπραξη της εταιρείας του Μπιλ Γκέιτς, Terra Power, με την ιαπωνική Toshiba (Νο 3 στην παραγωγή μικροτσίπ), η οποία κατέχει την εταιρεία πυρηνικής ενέργειας Westinghouse. Προβλέπεται η δημιουργία μικρών πυρηνικών μονάδων (ισχύος μέχρι 100 μεγαβάτ), με την τεχνολογία του Αντιδραστήρα Μετάδοσης Κύματος (TWR), η οποία βασίζεται στην εξής διαδικασία:
Σε έναν κατάλληλο θάλαμο υπάρχει ποσότητα απεμπλουτισμένου ουρανίου (DU) και ένα ψήγμα εμπλουτισμένου ουρανίου. Νετρόνια από το ουράνιο αντιδρούν με το απεμπλουτισμένο ουράνιο και δημιουργείται πλουτώνιο, το οποίο σχάζεται σε μικρότερα άτομα, εκλύει ενέργεια και παράγει νέα νετρόνια που αντιδρούν εκ νέου με το DU, συνεχίζοντας τη διαδικασία. Δημιουργείται έτσι μια κυματοειδής, αλυσιδωτή αντίδραση, η οποία εξελίσσεται σιγά-σιγά μέχρι να εξαντληθεί το απεμπλουτισμένο ουράνιο, κάτι που υπολογίζεται να διαρκέσει από 60 έως 100 χρόνια. Η συνέχεια είναι παρόμοια με ένα συμβατικό σταθμό πυρηνικής σχάσης: θέρμανση νερού, παραγωγή ατμού, ο οποίος κινεί ανεμοστρόβιλους, με αποτέλεσμα την παραγωγή ενέργειας.
Τα θετικά του Αντιδραστήρα Μετάδοσης Κύματος
Ο Μπιλ Γκέιτς υποσχέθηκε μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, ενώ παρομοίασε τον TWR με ένα κερί «που καίγεται και δεν αφήνει σχεδόν τίποτα πίσω του». Σύμφωνα με τους εμπνευστές του, ο μίνι αντιδραστήρας έχει πολλά θετικά σημεία:
• Απαιτεί λιγότερο ουράνιο, κάνοντας τα σημερινά, σχετικώς περιορισμένα, ορυκτά αποθέματά του επαρκή για περισσότερα χρόνια.
• Καταργείται η ανάγκη τακτικού εφοδιασμού.
• Εμφανίζει μικρότερο κίνδυνο ατυχήματος και έκλυσης ραδιενέργειας, γιατί η ισχύς του είναι πολύ μικρότερη.
• Μπορεί να χρησιμοποιηθεί από αναπτυσσόμενες χώρες, που δεν μπορούν να καλύψουν το οικονομικό κόστος ενός μεγάλου πυρηνικού εργοστασίου. Ομοίως μπορεί να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες μικρών πόλεων, ενώ οι πλέον αισιόδοξοι μιλούν ακόμη και για οικιακά πυρηνικά!
• Χρησιμοποιεί ως καύσιμο το απεμπλουτισμένο ουράνιο, το οποίο παράγεται σαν απόβλητο από τους συμβατικούς πυρηνικούς σταθμούς, σε μεγάλες ποσότητες. Υπάρχει πολλή, κρυμμένη ενέργεια στα πυρηνικά απόβλητα για να πετιούνται, η διαχείρισή τους αποτελεί μεγάλο πρόβλημα, ενώ τροφοδοτεί την πολεμική βιομηχανία για την παραγωγή πυρηνικών όπλων απεμπλουτισμένου ουρανίου. Με βάση αυτό, ορισμένοι υποστηρικτές του σχεδίου Γκέιτς - Toshiba μίλησαν για «πυρηνικά χωρίς απόβλητα».
Τι ισχύει και ποιοι είναι οι κρυμμένοι κίνδυνοι;
«Ο αντιδραστήρας TWR δεν είναι μια καινούργια ιδέα», λέει στο ΟΙΚΟ ο αναπληρωτής καθηγητής Πυρηνικής Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Θανάσης Γεράνιος. «Γίνονται προσπάθειες για αποτελεσματική εφαρμογή του εδώ και πολλές δεκαετίες. Το ερώτημα είναι εάν θα καταφέρουν να ξεπεράσουν τα προβλήματα που υπάρχουν». Δύο είναι σίγουρα τα θετικά σημεία των TWR, σύμφωνα με τον καθηγητή: ότι επιτυγχάνουν την ανακύκλωση του απεμπλουτισμένου ουρανίου και ότι το τελευταίο δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πηγή πλουτωνίου για παραγωγή πυρηνικών όπλων, αφού καίγεται όλο εντός του σταθμού. Υπάρχουν όμως αρκετές ενστάσεις:
1.
ΠΙΘΑΝΗ ΧΑΜΗΛΗ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ:Υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα για την αποδοτικότητα του πυρηνικού αντιδραστήρα. «Για την εξέλιξη της διαδικασίας απαιτείται η παραγωγή πολλών νετρονίων, τα οποία όμως τελικά μπορεί να μη δημιουργηθούν, με συνέπεια μια πολύ χαμηλή απόδοση του TWR, οικονομικά μη συμφέρουσα», λέει ο κ. Γεράνιος. Πλην αυτού, προβλήματα αποδοτικότητας μπορεί να επιφέρει και η πιθανή αδρανοποίηση του πλουτωνίου, εφόσον στο μόριό του προστεθεί ένα νετρόνιο. «Θα μπορούσε η διαδικασία να ξεκινήσει πολύ καλά, αλλά στην πορεία να φυλακιστούν τα νετρόνια μέσα στο πλουτώνιο και να φρενάρει η κυματοειδής αντίδραση».
2.
ΑΣΦΑΛΕΙΑ:Το πρόβλημα της ασφάλειας είναι σημαντικό, καθώς δεν υπάρχει δυνατότητα επέμβασης στη διαδικασία της σχάσης, η οποία εξελίσσεται μέσα σε ένα «κλειστό κουτί». «Στους συμβατικούς σταθμούς υπάρχει ρύθμιση από το προσωπικό, γίνονται επεμβάσεις. Στον κλειστό TWR, υπάρχει κίνδυνος να διαμορφωθεί κρίσιμη κατάσταση, την οποία να μην μπορούμε να ελέγξουμε», υπογραμμίζει ο Ελληνας καθηγητής.
3.
ΔΙΑΣΠΟΡΑ:Η διασπορά των μικρών πυρηνικών σταθμών επιτείνει τα προβλήματα ασφάλειας, «αφενός, γιατί είναι πιο δύσκολο να τηρηθούν τα απαραίτητα υψηλά επίπεδα ασφάλειας σε δεκάδες ή εκατοντάδες σημεία και, αφετέρου, γιατί μπορεί να γίνουν στόχοι τρομοκρατικών ή πολεμικών επιθέσεων».
4.
ΑΠΟΒΛΗΤΑ:Το πρόβλημα της διαχείρισης των πυρηνικών αποβλήτων παραμένει. Μετά το πέρας της λειτουργίας του ολόκληρο το κουτί αποτελεί ένα ραδιενεργό απόβλητο, που πρέπει να θαφτεί με τον ίδιο τρόπο που θάβονται σήμερα τα πυρηνικά απόβλητα.
Θα δώσει λύσεις ο Γκέιτς;
Πολλά από αυτά τα προβλήματα -και ειδικά όσα αφορούν στην αμφισβητούμενη αποδοτικότητα- απασχολούν εδώ και καιρό τους επιστήμονες. Ηδη η Toshiba έχει πειραματιστεί με πρώιμους αντιδραστήρες μετάδοσης κύματος. Ο Μπιλ Γκέιτς υποσχέθηκε ότι θα διοχετεύσει μεγάλα κονδύλια στη συγκεκριμένη έρευνα, ενώ η παρουσία του αναμένεται να προσελκύσει επιπλέον επενδυτικά κεφάλαια. Αυτό είναι που δημιουργεί στους υποστηρικτές της πυρηνικής ενέργειας κάποια αισιοδοξία πως θα υπερνικηθούν τα τεχνολογικά προβλήματα. «Η πυρηνική ενέργεια παραμένει εξαιρετικά ακριβή και δεν έχει δοθεί λύση στο πρόβλημα των αποβλήτων», τονίζει ο κ. Γεράνιος.
Τι θα γίνει όμως με το πρόβλημα των πυρηνικών σκουπιδιών; «Η απάντηση βρίσκεται στη μείωση του χρόνου ζωής των ραδιενεργών στοιχείων που πάνε για ταφή», λέει ο κ. Γεράνιος. «Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την πρόσθεση συγκεκριμένου αριθμού ηλεκτρονίων για κάθε ξεχωριστό στοιχείο, ώστε να εξουδετερωθεί. Γι' αυτό όμως απαιτείται λεπτομερής διαχωρισμός αυτών των διάφορων στοιχείων, κάτι που είναι εξαιρετικά δαπανηρό»…
Η πυρηνική βιομηχανία πάει για «ρελάνς»!
Στη σκιά της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, το πυρηνικό λόμπι κινείται δραστήρια προσπαθώντας να επιστρέψει στην περίοδο που η κατασκευή πυρηνικών εργοστασίων αποτελούσε στοιχείο προόδου. Και η συγκυρία της ανάγκης μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα λόγω κλιματικών αλλαγών βοηθάει. Μόνο οι αμερικανικές πυρηνοκίνητες εταιρείες, το τελευταίο τετράμηνο του 2009, διοχέτευσαν 500.000 δολάρια για τον επηρεασμό της κοινής γνώμης και των πολιτικών. Εν όψει και της Διάσκεψης της Κοπεγχάγης, παρουσίασαν την πυρηνική ενέργεια ως καθαρή, ασφαλή και πράσινη. Επειτα από 25 «πέτρινα» χρόνια για την πυρηνική βιομηχανία, που οι νέοι πυρηνικοί σταθμοί ήταν ελάχιστοι και μόνο εκτός ΗΠΑ - Ευρώπης, η στιγμή μοιάζει ευνοϊκή. Ηδη ο πρόεδρος Ομπάμα υπέγραψε το Φεβρουάριο πιστώσεις 8,4 δισ. δολαρίων για την κατασκευή δύο νέων πυρηνικών εργοστασίων στην πολιτεία της Γεωργίας.
«Η στάση της κοινωνίας είναι πολύ κρίσιμη. Σήμερα οι πολίτες έχουν στραμμένη την προσοχή τους στο ζήτημα της αντιμετώπισης της κρίσης και μπορεί να υποτιμήσουν τον κίνδυνο από ένα πυρηνικό εργοστάσιο, ειδικά αν παρουσιαστεί ότι παράγει φθηνή ενέργεια με νέες θέσεις εργασίας», τονίζει ο κ. Γεράνιος. «Στα επόμενα πέντε χρόνια πρέπει να κλείσουν, λόγω παλαιότητος, οι μισοί από τους 440 πυρηνικούς σταθμούς. Αυτό το κενό θέλει να καλύψει η βιομηχανία». Ετσι όμως εμποδίζονται οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της οργάνωσης «Φίλοι της Γης», αποδεικνύεται ότι από το 1948 ώς το 1998 οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ χρηματοδότησαν με 75 δισ. δολάρια τους πυρηνικούς σταθμούς και μόλις με 15 δισ. τις ΑΠΕ και 12 δισ. τα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας. Στην Ελλάδα, πάντως, πρόσφατη έρευνα της Public Issue για το WWF Ελλάς κατέγραψε ότι μόλις το 3% των Ελλήνων προσβλέπουν στην πυρηνική ενέργεια για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών του μέλλοντος.
Συστράτευση δυο επιχειρηματικών κολοσσών
Στο πρόγραμμα των πυρηνικών αντιδραστήρων «τσέπης» συνεργάζονται η αμερικανική TerraPower και η ιαπωνική Toshiba.Η TerraPower είναι μια μικρή εταιρεία καινοτομίας, που έχει όμως πίσω της τον «πολύ» Μπιλ Γκέιτς, τον δεύτερο πλουσιότερο άνθρωπο του πλανήτη (περιουσία 53 δισ. δολάρια το Μάρτιο του 2010) και ιδρυτή-ιδιοκτήτη της Microsoft. Η δημιουργία πυρηνικών σταθμών με μεγάλη απόδοση και ελάχιστα απόβλητα αποτελεί τον βασικό στόχο της TerraPower. H Toshiba είναι ένας κολοσσός της μικροηλεκτρονικής, η τρίτη στον κόσμο εταιρεία παραγωγής μικροτσίπ και ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς κάθε λογής ηλεκτρονικών συσκευών. Μέχρι το Δεκέμβριο του 2008 είχε διαθέσει, για παράδειγμα, 60 εκατ. notebooks. H Toshiba έχει ήδη παρουσία στην πυρηνική ενέργεια, καθώς έχει τον έλεγχο της εταιρείας Westinghouse.
(από την εφημερίδα "Καθημερινή", 25/5/2010)