Του Ν. Φρυδά
Σημαντική επιτυχία σημείωσε η Ημερίδα που οργάνωσε η Ευρωπαική Τράπεζα Ανάπτυξης και Ανοικοδόμησης (EBRD) στα κεντρικά της γραφεία στο Λονδίνο (12/03/2004), με θέμα την ανάπτυξη της Περιφερειακής Αγοράς Ενέργειας στην Ν.Α. Ευρώπη. Ως γνωστόν η Ε.Ε. προωθεί την καθιέρωση καταρχάς ελάχιστων κοινών κανόνων λειτουργίας αγοράς (θεσμικό πλαίσιο) στη Ν.Α. Ευρώπη με στόχο την ανάπτυξη του εμπορίου ενέργειας, την προσέλκυση επενδυτικών κεφαλαίων, την ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού και της αξιοπιστίας και την διευκόλυνση της μελλοντικής ένταξης της περιφέρειας στην ΙΕΜ. Σ’αυτή τη πρωτοβουλία πρωταγωνιστικό ρόλο παίζει η Ελλάδα που προεδρεύει της λεγόμενης «Ενεργειακής Συνόδου των Αθηνών» - SEEREM, μέσω της ΡΑΕ η οποία έχει την προεδρία του Συμβουλίου Ευρωπαίων Ρυθμιστών (C.E.E.R.) γιά τη περιοχή της Ν.Α. Ευρώπης. Υπενθυμίζεται ότι Μνημόνιο Συνεργασίας στις διαδικασίες του SEEREM έχουν υπογράψει η Βουλγαρία, Ρουμανία, Σερβία-Μαυροβούνιο, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, FYROM, Αλβανία, Τουρκία, Κροατία, Ελλάδα, Αυστρία και Ιταλία.
Κύριος ομιλητής στην ημερίδα ήταν ο καθηγητής και Πρόεδρος της ΡΑΕ κος Π. Κάπρος ο οποίος παρουσίασε τις γενικές αρχές λειτουργίας μιάς ενιαίας αγοράς με στόχο την εναρμόνιση της λειτουργίας των Ηλεκτρικών Συστημάτων αλλά και των Ρυθμιστικών Πλαισίων. Ο βασικός σχεδιασμός προβλέπει 2 επίπεδα (εθνικό και περιφερειακό) στα οποία θα είναι δυνατόν να συνυπάρχουν διμερείς συμφωνίες (bilateral contracts) μεταξύ προμηθευτών και πελατών, αλλά και ημερήσια αγορά τύπου «μη υποχρεωτικού POOL» (γιά την ενίσχυση της ρευστότητας). Γιά την αγορά Αποκλίσεων (Balancing Market) θα χρησιμοποιηθούν απλοί λογιστικοί κανόνες, ενώ οι τοπικοί Διαχειριστές των Συστημάτων Μεταφοράς (TSO) θα είναι υπεύθυνοι γιά τη σύναψη των συμβολαίων (με τους Παραγωγούς) γιά την παροχή Επικουρικών Υπηρεσιών. Προβλέπεται επίσης να υπάρχει Μηχανισμός Πιστοποιητικών Διαθεσιμότητας Ισχύος γιά να ενισχυθούν οι επενδύσεις σε νέο δυναμικό Παραγωγής. Απαραίτητη προυπόθεση βέβαια είναι η δημιουργία Ανεξάρτητων Ρυθμιστικών Αρχών, ο πλήρης λογιστικός διαχωρισμός μεταξύ Μεταφοράς και Παραγωγής των κρατικών εταιρειών ηλεκτρισμού, και η ελεύθερη (με Ρυθμιζόμενα Τιμολόγια) πρόσβαση τρίτων στα Δίκτυα σε όλες τις συμμετέχουσες χώρες. Πρωταρχικό βήμα επίσης αποτελεί η εφαρμογή ενός μηχανισμού Διασυνοριακού Εμπορίου, που ήδη εφαρμόζεται στην υπόλοιπη Ευρώπη (το γνωστό ETSO CBT), ώστε να διευκολυνθεί το εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας, χωρίς οικονομικά και διοικητικά εμπόδια, αποφεύγοντας ιδίως την εφαρμογή αλλεπάλληλων δασμών/διοδίων στις διασυνοριακές εμπορικές ανταλλαγές ηλεκτρισμού. Ο Μηχανισμός αυτός έχει ήδη μελετηθεί και η εφαρμογή του θα μπορούσε να αρχίσει και μέσα στο 2004.
Μεγάλη ήταν η προσέλευση διεθνών εταιρειών Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας και παροχής χρηματο-οικονομικών προιόντων στο χώρο της ενέργειας γιά τη διαχείριση του ρίσκου. Χαρακτηριστικά ο κος Νίκος Φρυδάς (στελέχος της ΕDF Trading) σημείωνε ότι η συμμετοχή ξεπέρασε κάθε προσδοκία και ήταν σαφώς μεγαλύτερη από άλλες παρόμοιες εκδηλώσεις στο Λονδίνο, με όλους τους γνωστούς οίκους παρόντες (RWE, EON, SEMPRA, VERBUND, ATEL, EFT, EDF, RAO-UES, MVM), κάτι που επιβεβαιώνει το ενδιαφέρον των ως άνω οίκων γιά διείσδυση σε μιά νέα μεγάλη αγορά. Προς το παρόν η κατάτμηση των Αγορών, το Πολιτικό και Ρυθμιστικό ρίσκο αλλά κυρίως και πάνω από όλα το Πιστωτικό ρίσκο εμπόδιζε τη διείσδυση σε νέες εταιρείες, με αποτέλεσμα συνήθως να μονοπωλούνται οι αγορές αυτές από τις κατά τόπου κρατικές εταιρείες ηλεκτρισμού . Τα 3 πρώτα προβλήματα έρχεται να επιλύσει η πρωτοβουλία αυτή της Ε.Ε. με στόχο την εναρμόνιση των Ρυθμιστικών πλαισίων σε κοινή βάση. Από την άλλη πλευρά η EBRD εξήγγειλε μέτρα γιά την αντιμετώπιση του Πιστωτικού ρίσκου γιά εμπορικές ανταλλαγές μεταξύ τρίτων. Σύμφωνα με αυτά η EBRD προτίθεται να καλύψει φερέγγυες εταιρείες της Ν.Α. Ευρώπης που θα δραστηριοποιηθούν στην εμπορεία η προμήθεια ενέργειας, είτε με την παροχή Εγγυητικών Επιστολών (Letter of Credit) είτε με τη δημιουργία ενός συμμετοχικού κεφαλαίου (fund) που θα το διαχειρίζεται η EBRD και το οποίο θα παρέχει πιστωτική κάλυψη στις Τράπεζες και Πιστωτικούς οίκους που συμμετέχουν στα υπάρχοντα χρηματιστήρια (όσον αφορά στις εκκαθαρίσεις των συναλλαγών Ν.Α. Ευρώπης). Η EBRD προτείνει να χρησιμοποιηθούν υπάρχοντα χρηματιστήρια όπως το Ολλανδικό ENDEX (όπου γίνονται εμπορικές ανταλλαγές OTC (διμερείς συμβάσεις στην Ηλεκτρική Ενέργεια) με χρονικό ορίζοντα ως και 2 χρόνια, και ο Οργανισμός Εκκαθάρισης συναλλαγών LCH (London Clearing House) που παρέχει τη πιστωτική εγγύηση γιά την εκκαθάριση των ως άνω συμβάσεων. Η χρησιμοποίηση ενός ήδη υπάρχοντος χρηματιστηρίου ενέργειας θεωρείται απαραίτητο μεταβατικό στάδιο γιά τη ανάπτυξη της διαφάνειας, ρευστότητας και ανακάλυψης της τιμής ενεργειακών προιόντων μέχρι οι συνθήκες να ωριμάσουν και να δημιουργηθεί ένα αυτοτελές Χρηματιστήριο ενέργειας στη Ν.Α. Ευρώπη.