Του Κ. Ν. Σταμπολή
Πριν από λίγες ημέρες πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα μία σημαντική «κλαδική» συνάντηση διεθνούς επιπέδου, η οποία δυστυχώς δεν έτυχε κάποια ευρύτερης προβολής από τον Ελληνικό Τύπο.
Η εν λόγω συνάντηση αφορούσε την ετήσια (20η) συνέλευση της Ενωσης Ευρωπαϊκών Βιομηχανιών Φωτοβολταϊκών στην οποία συμμετέχουν όλες οι γνωστές εταιρείες που κατασκευάζουν και εγκαθιστούν φωτοβολταϊκά συστήματα. Για πρώτη φορά η συνάντηση αυτή της ΕΡΙΑ πραγματοποιήθηκε στην χώρα μας, επιθυμώντας οι διοργανωτές, με αυτόν τον τρόπο να προσελκύσουν το ενδιαφέρον της Ευρωπαϊκής βιομηχανίας αλλά και των χρηματοδοτικών οργάνων (π.χ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή) για τις τεράστιες δυνατότητες ανάπτυξης της αγοράς και φωτοβολταϊκών (Φ/Β) εφαρμογών στην Ελλάδα.
Μία από τις βασικές διαπιστώσεις της συνάντησης των Αθηνών ήτο ότι η διεθνής αγορά φωτοβολταϊκών αναπτύσσεται πλέον με πρωτόγνωρους ρυθμούς, έχοντας οριστικά ξεφύγει από την περιορισμένη ανάπτυξη της δεκαετίας του ’90.Αυτό οφείλεται κυρίως χάρη στα προγράμματα τριών χωρών που αποτελούν το βαρόμετρο για την ανάπτυξη της τεχνολογίας αυτής: της Ιαπωνίας, της Γερμανίας και των ΗΠΑ. Έτσι, το 2003, πωλήθηκαν 574 μεγαβάτ (MW) φωτοβολταϊκών, ενώ η παραγωγή άγγιξε τα 742 MW. Η διεθνής αγορά φωτοβολταϊκών παρουσίασε το 2003 αύξηση 34% έναντι του προηγούμενου έτους, ενώ η αντίστοιχη αύξηση στην ευρωπαϊκή αγορά ήταν ακόμη μεγαλύτερη και σε ορισμένες χώρες υπερδιπλασιάστηκε! Στα τέλη του 2003, η Ιαπωνία είχε εγκαταστήσει συνολικά πάνω από 800 MW, η Γερμανία 400 MW οι ΗΠΑ 280 MW και η κατά τ’ άλλα ηλιόλουστη Ελλάδα μόλις 3,25 MW (δηλαδή μόλις 0,1% της παγκόσμιας αγοράς).
Η συνολική παγκόσμια εγκατεστημένη ισχύς έχει ξεπεράσει τα 2,000 MW (εκ των οποίων τα 1,700 MW σε βιομηχανοποιημένες χώρες) ενώ η συνολική μέχρι σήμερα παραγωγή έχει φθάσει τα 3,000 MW. Αξίζει να σημειωθεί, υπό μορφή συγκρίσεως, ότι ένας μεγάλος πυρηνικός σταθμός είναι της τάξεως των 1,000 –1,200 MW. Εξίσου σημαντική είναι η οικονομική διάσταση της αγοράς Φ/Β αφού ο κύκλος εργασιών της παγκόσμιας βιομηχανίας φωτοβολταϊκών αναμένεται να φθάσει τα 27,5 δις. $ το 2012 (από 3,5 δις. $ το 2002).
Στην χώρα μας η αγορά φωτοβολταϊκών παραμένει ακόμη και σήμερα σε εμβρυακή κατάσταση. Ελάχιστες αποκεντρωμένες εφαρμογές μετά βίας συντηρούν λίγες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον κλάδο. Κι αυτό παρόλες τις άριστες καιρικές συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη αυτής της τεχνολογίας. Υπάρχει όμως και ένα καλό νέο αφού σύντομα ολοκληρώνεται η κατασκευή του πρώτου εργοστασίου παραγωγής φωτοβολταϊκών στην Ελλάδα που κατασκευάζεται στο Κιλκίς από την εταιρεία Ηλιοδομή (θυγατρική της κατασκευαστικής εταιρείας Θεμελιοδομή), σε συνεργασία με την αμερικανική εταιρεία ΕPV (συμμετέχει με 20%). Η επένδυση είναι ύψους 25 εκατ. € και θα απασχολήσει 163 άτομα, ενώ η πρώτη παραγωγή φωτοβολταϊκών αναμένεται μέσα στο 2004.
Ήτο κοινή η διαπίστωση του Συνεδρίου της ΕΡΙΑ ότι την ώρα που άλλες αγορές απογειώνονται (π.χ. Ιαπωνία, Γερμανία) ή γνωρίζουν ένα «μήνα του μέλιτος» με τις αρχές (π.χ. Βρετανία), στην Ελλάδα η αγορά πασχίζει να βρει το δρόμο της μόνη και χωρίς ουσιαστική βοήθεια από την Πολιτεία. Οι επιδοτήσεις του ΕΠΑΝ, (Επιχειρ. Σχέδιο Ανταγωνιστικότητας), αν και υψηλότερες από άλλες τεχνολογίες, δεν επαρκούν για να αποφέρουν την ποθητή απόσβεση των επενδύσεων σε λογικά χρονικά πλαίσια. Επιπλέον, το κατώτερο όριο των 44.000 € που θέτει το ΕΠΑΝ ως ελάχιστο ύψος επένδυσης, αποκλείει τις πολύ μικρές επιχειρήσεις που θα ήθελαν να επωφεληθούν από τα κίνητρα για να εγκαταστήσουν φωτοβολταϊκά. Και βέβαια, δεν παρέχεται κανένα κίνητρο προς τον οικιακό τομέα, τον κατ’ εξοχήν δηλαδή τομέα που μπορεί να αναπτυχθεί η αγορά φωτοβολταϊκών, όπως δείχνει η διεθνής εμπειρία.
Επιπλέον, η διαδικασία έκδοσης των απαραίτητων αδειών παραμένει αργή, δαιδαλώδης και αποτρεπτική για τους επενδυτές. Για έργα των λίγων δεκάδων κιλοβάτ, μερικές φορές απαιτούνται έως και δύο χρόνια για την αδειοδότηση. Και όλα αυτά για έργα που τεχνικά απαιτούν λίγες μέρες για την ολοκλήρωσή τους.
Όπως επεσήμανε στη «Κ» ο Συντονιστής του Συνδέσμου Εταιρειών Φωτοβολταϊκών (ΣΕΦ) κος Στέλιος Ψωμάς, «Παρά τις επίμονες προσπάθειες και προτάσεις του ΣΕΦ δεν έχει ξεκαθαρίσει ακόμη τυπικά το πρωτόκολλο σύνδεσης των μικρών φωτοβολταϊκών (κάτω των 20 κιλοβάτ) με το δίκτυο της ΔΕΗ. Ένα τέτοιο πρωτόκολλο θα έβαζε μια τάξη και θα δημιουργούσε ένα πρότυπο για τη μελλοντική ανάπτυξη των διασυνδεδεμένων με το δίκτυο μικρών φωτοβολταϊκών. Ένα κοινό αίτημα των εταιρειών φωτοβολταϊκών και της βιομηχανίας ηλιοθερμικών είναι επίσης η μείωση του ΦΠΑ σε 0-8% για τα συστήματα αυτά, δηλαδή τουλάχιστον στα επίπεδα που βρίσκεται σήμερα ο ΦΠΑ για τον ηλεκτρισμό και το φυσικό αέριο»
Η αποτίμηση της ηλιακής κιλοβατώρας
Σε ότι αφορά την αποτίμηση της ηλιακής κιλοβατώρας στη χώρα μας, αυτή αντιμετωπίζεται από την πολιτεία όπως και η ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από πιο ώριμες και ανταγωνιστικές τεχνολογίες (όπως π.χ. η αιολική ενέργεια), με αποτέλεσμα ο καταναλωτής να μη κάνει ουσιαστικά απόσβεση του συστήματος (σε περίπτωση που επιλέξει τη σύνδεση με το δίκτυο). Το τρέχον σύστημα τιμολόγησης της ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ που καθιερώθηκε από τους Ν. 2244/94 και 2773/99 διαφοροποιεί τις τιμές ανάλογα με το αν η παραγωγή από φωτοβολταϊκά γίνεται στο ηπειρωτικό σύστημα ή στα μη διασυνδεδεμένα νησιά και ανάλογα με το αν η ενέργεια προέρχεται από ανεξάρτητο παραγωγό ή αυτοπαραγωγό.
Οι ισχύουσες σήμερα τιμές κυμαίνονται από 0.06 €/kWh για τους ανεξάρτητους παραγωγούς στα μη διασυνδεδεμένα νησιά. Κατ’ αυτή την έννοια, το σημερινό σύστημα τιμολόγησης της ηλιακής κιλοβατώρας ή ακόμη και ο χρηματικός συμψηφισμός εισερχόμενης και εξερχόμενης κιλοβατώρας δεν αποτελούν ισχυρά κίνητρα για τον καταναλωτή, αλλά απλώς διασφαλίζουν ότι εξοικονομεί ένα μικρό χρηματικό ποσό ετησίως. Όπως αναφέρει ο κ. Ψωμάς «με τις σημερινές τιμές αγοράς και εγκατάστασης φωτοβολταϊκών στην Ελλάδα, για να αποσβέσει κανείς το σύστημα σε μια εικοσαετία, απαιτείται είτε επιδότηση 50% συν επιδότηση κιλοβατώρας ίση με 0,3 € ή ισοδύναμα επιδότηση κιλοβατώρας ίση με 0,6 € για μια εικοσαετία. Για το λόγο αυτό, ο Σύνδεσμος Εταιρειών Φωτοβολταϊκών έχει προτείνει την ειδική ενίσχυση της ηλιακής κιλοβατώρας κατά τα πρότυπα πολλών ευρωπαϊκών χωρών. Συγκεκριμένα, προτείνεται για τον καθορισμό ειδικής τιμής της ηλιακής κιλοβατώρας να ισχύουν τα παρακάτω: 0,60 €/kWh για συστήματα που δεν ενισχύονται διαφορετικά και 0,45 €/kWh για συστήματα που έχουν λάβει και κάποια άλλη επιδότηση».
Σε κάθε περίπτωση η φωτοβολταϊκή τεχνολογία σήμερα ευρίσκεται σ’ ένα ώριμο στάδιο προσφέροντας άμεσα λύσεις για την ηλεκτροδότηση μεμονωμένων κατοικιών ή μικρών ξενοδοχειακών μονάδων ενώ επιπλέον δίδει την δυνατότητα αυτόνομης ή διασυνδεδεμένης παραγωγής ηλεκτρισμού σε οικισμούς, κοινότητες και βιομηχανικές εμπορικές εγκαταστάσεις. Η Ελλάδα έχει κάθε συμφέρον να προωθήσει τις φωτοβολταϊκές εφαρμογές αφού και ηλεκτρική ενέργεια εξοικονομείται και μειώνονται ταυτόχρονα οι εκπομπές ρύπων.
Τα Φωτοβολταϊκά (Φ/Β) Συστήματα
Τα φωτοβολταϊκά συστήματα έχουν τη δυνατότητα μετατροπής της ηλιακής ενέργειας σε ηλεκτρική. Ένα τυπικό Φ/Β σύστημα αποτελείται από το Φ/Β πλαίσιο (ηλιακός συλλέκτης), το σύστημα αποθήκευσης της ενέργειας (για αυτόνομα συστήματα), και τα ηλεκτρονικά υποσυστήματα που διαχειρίζονται την ηλεκτρική ενέργεια που παράγει η Φ/Β συστοιχία.
Μία τυπική Φ/Β συστοιχία αποτελείται από ένα ή περισσότερα Φ/Β πλαίσια ηλεκτρικά συνδεδεμένα μεταξύ τους. Όταν τα Φ/Β πλαίσια εκτεθούν στην ηλιακή ακτινοβολία, τότε περίπου 14% της προσπίπτουσας ηλιακής ενέργειας μετατρέπεται σε ηλεκτρική. Η μετατροπή αυτή γίνεται αθόρυβα, αξιόπιστα και με μηδενική επιβάρυνση του περιβάλλοντος.
Σε σύγκριση με τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, η Ελλάδα παρουσιάζει αξιοσημείωτες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη και την εφαρμογή των Φ/Β συστημάτων όπως,
·υψηλά επίπεδα ηλιοφάνειας,
·πλήθος νησιωτικών κυρίως περιοχών, μη συνδεδεμένων με το δίκτυο της ΔΕΗ,
·αυξημένες ενεργειακές ανάγκες, κυρίως σε τουριστικές περιοχές.
Στην Κρήτη λ.χ. η μέση ετήσια ηλιακή ακτινοβολία είναι τάξης μεγέθους των 1900kWh ανά τετραγωνικό μέτρο. Ένα Φ/Β σύστημα ονομαστικής ισχύος 3 kWp εγκατεστημένο σε οροφή κατοικίας, παρέχει περίπου 4500 kWh/έτος, που ισοδυναμεί με τη μέση κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας μιας 4μελούς οικογένειας.
Με το σύστημα αυτό εξοικονομούνται περίπου 1200 λίτρα πετρελαίου ανά έτος ενώ ταυτόχρονα αποφεύγεται η διασπορά στο περιβάλλον 3 τόνων ρυπαντών ουσιών, που προέρχονται από την καύση του πετρελαίου.
Τα φωτοβολταϊκά συστήματα έχουν μεγάλο εύρος εφαρμογών όπως:
·ηλεκτροδότηση κατοικιών, τουριστικών μονάδων, μικρών οικισμών, αφαλάτωση νερού, αγροτικές εφαρμογές, τηλεπικοινωνίες, φαρικά συστήματα Πολεμικού Ναυτικού και άλλα συστήματα εκτάκτου ανάγκης, διασυνδεδεμένα κεντρικά φωτοβολταϊκά συστήματα με το δίκτυο της ΔΕΗ, όπου η παραγόμενη ενέργεια διοχετεύεται απ’ ευθείας στο δίκτυο (συνήθως σταθμοί μεγάλης ισχύος), φωτοβολταϊκά συστήματα ενσωματωμένα σε στέγες, προσόψεις κτιρίων και άλλων κατασκευών εξωτερικών χώρων, διασυνδεδεμένα με το δίκτυο της ΔΕΗ.