Του Κ. Ν. Σταμπολή
Η καθημερινή σχεδόν ανακοίνωση απαγωγών και αποκεφαλισμών ομήρων στην Αραβική Χερσόνησο, η συνεχιζόμενη έκρυθμος κατάσταση στο ΙΡΑΚ παρά την κατ’ επίφαση ανάληψη της εξουσίας από αυτόχθονες πολιτικές δυνάμεις, οι συχνές πλέον πράξεις δολιοφθοράς σε αγωγούς στην Μέση Ανατολή, οι συνεχώς επαπειλούμενες μεγάλης κλίμακας τρομοκρατικές επιθέσεις από την Αλ Κάϊντα σε Ευρώπη Αμερική, και τα προβλήματα παραγωγής σε Νορβηγία, Νιγηρία, Βενεζουέλα και τέλος η αβεβαιότητα για το μέλλον της μεγάλης Ρωσικής εταιρείας Yukos (και οι επιπτώσεις που θα έχει μία ενδεχομένη πτώχευση στο πετρελαϊκό τομέα της Ρωσίας) είναι παράγοντες που εντείνουν την αβεβαιότητα για την ασφάλεια προμήθειας πετρελαίου παγκοσμίως.
Ταυτόχρονα δεν έχουν εκλείψει οι λόγοι, ούτε πρόκειται να υπάρξει σημαντική αλλαγή στο άμεσο μέλλον στον τομέα αύξησης της ενεργειακής ζήτησης σε Ευρώπη, Ν.Α. Ασία και Βόρειο Αμερική, οι οικονομίες των οποίων με διαφορετικούς ρυθμούς η κάθε μία, εξακολουθούν ν’ αναπτύσσονται σταθερά και να δημιουργούν συνεχώς νέες καταναλωτικές ανάγκες. Ο συνδυασμός αβεβαιότητας και αυξημένης ζήτησης, σε συνάρτηση με τις αναπόφευκτες κατά καιρούς στενότητες (bottlenecks) στο παγκόσμιο σύστημα μεταφοράς και διανομής αργού πετρελαίου και LNG, και η περιορισμένη πλέον διϋλιστική ικανότητα στις ΗΠΑ, (έχει να κατασκευάσει νέο διυλιστήριο εδώ και 30 χρόνια) συμμαχούν ώστε να κρατείται η τιμή του αργού σε υψηλά επίπεδα (Την Πέμπτη 15/07 το Brent έκλεισε στα $37.15 ενώ το WTI στο NYMEX εκινήτο σταθερά από τα $40.68).
Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι η επάρκεια ενέργειας και η ασφάλεια στην προμήθεια καυσίμων (security of supply) αναδεικνύεται ως το πρωτεύον θέμα σε μία παγκόσμια έρευνα ανάμεσα σε εταιρείες κοινής ωφέλειας, δηλ. παραγωγής και διανομής ηλεκτρισμού και αερίου, την οποία διεξήγαγε πρόσφατα η διεθνής εταιρεία παροχής επιχειρηματικών και λογιστικών υπηρεσιών PriceWaterhouseCoopers (PWC). Η ανωτέρω έρευνα, με τίτλο Supply Essentials, Utilities Global Survey 2004, εξετάζει τις απόψεις των επικεφαλής ενεργειακών εταιρειών κοινής ωφελείας σε όλες τις ηπείρους του κόσμου και τις στρατηγικές που οι εταιρείες αυτές διαμορφώνουν σήμερα. “Το μήνυμα που πηγάζει από την έρευνα μας φέτος είναι σαφές: βασική προτεραιότητα όλων είναι η διασφάλιση προμήθειας ενέργειας” υποστηρίζει ο Διευθυντής Έργων Ενέργειας Corporate Finance της PWC στην Ελλάδα, κος Βίκτωρ Παπαδημητρίου.
«Η πρόκληση είναι μεγάλη, καθώς η παγκόσμια ζήτηση ενέργειας προβλέπεται να αυξηθεί κατά δύο τρίτα από σήμερα έως το 2003. Οι επιχειρήσεις του χώρου θα πρέπει να ανταγωνισθούν πολύ για τα κεφάλαια που θα χρειασθούν για τη δημιουργία των υποδομών που απαιτούνται για να αντιμετωπισθούν οι σημερινές και οι μέλλουσες ανάγκες, κυρίως στην παραγωγή και στα δίκτυα μεταφοράς ενέργειας» τονίζει ο κ. Παπακωνσταντίνου.
Η μελέτη αυτή της PWC από φέτος επέκτεινε τη γεωγραφική της κάλυψη, περιλαμβάνοντας τις κυριότερες περιοχές της Ευρώπης, της Αμερικής, των χωρών Ασίας και Ειρηνικού, της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Αποτελεί επομένως μια παγκόσμια καταγραφή των απόψεων των ενεργειακών εταιρειών κοινής ωφέλειας, δηλαδή των χρηστών, και αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία αφού οι καταναλωτές είναι αυτοί που διαμορφώνουν τις ανάγκες βάσει των οποίων μελετάται και χαράζεται στρατηγική.
Η μελέτη αυτή της PWC αποτελεί συνέχεια παλαιότερων μελετών στον τομέα μεγάλων ενεργειακών καταναλωτών και χρηστών τις οποίες η εταιρεία διεξήγαγε τα τελευταία πέντε χρόνια υπό τον τίτλο Movers and Shapers και αφορούσε μόνο τις αγορές ΗΠΑ και Ευρώπης. Η φετινή μελέτη διεξήχθη πραγματικά σε παγκόσμια κλίμακα μεταξύ 178 ανώτερων διευθυντικών στελεχών ενεργειακών εταιρειών καλύπτοντας 148 επιχειρήσεις σε 47 χώρες. Μία ενδιαφέρουσα διαπίστωση της μελέτης είναι ότι οι εταιρείες κοινής ωφέλειας δηλ. εταιρείες παραγωγής ηλεκτρικού και διανομής αερίου που έλαβαν μέρος στην έρευνα αυτή, ανεξάρτητα γεωγραφικής τοποθεσίας, δηλ. στο Νότιο ή Βόρειο ημισφαίριο, αντιμετωπίζουν λίγο ή πολύ τα ίδια προβλήματα σε λειτουργικό επίπεδο.
Η ανησυχία των εταιρειών για εξασφάλιση ενεργειακών προμηθειών, δηλ. πετρέλαιο, αέριο και ηλεκτρισμό, είναι κοινή και παραμένει πρώτη προτεραιότητα για το 65% των ερωτηθέντων εταιρειών, σε σύγκριση με πέρυσι όπου το θέμα αυτό δεν απασχολούσε σχεδόν καθόλου τις εταιρείες. Όμως, παρατηρεί η έρευνα της PWC τα εκτενή black out πέρυσι σε ΗΠΑ, Καναδά και Ιταλία καθώς και η σημαντική αύξηση των διεθνών τιμών του αργού πετρελαίου το πρώτο τρίμηνο του 2004, έχουν δημιουργήσει κλίμα ανησυχίας στις εταιρείες. Ένας δεύτερος λόγος ανησυχίας και προβληματισμού ανάμεσα στις εταιρείες (61%) αφορά το διαρκώς αυξανόμενο πλέγμα κανονισμών, ελέγχων και υποχρεώσεων (increasing regulation) το οποίο είναι υποχρεωμένες ν’ αντιμετωπίζουν για την λειτουργία τους. Ένας τρίτος τομέας προβληματισμού για τις εταιρείες (55%) αφορά την μεγάλη διακύμανση στις χονδρικές τιμές ενέργειας. Στην Ελλάδα αυτό είναι εμφανές στα πετρελαϊκά προϊόντα όχι όμως ακόμα στις τιμές αερίου ή ηλεκτρικού ρεύματος, αφού οι αγορές αυτές στην πράξη δεν έχουν ακόμη απελευθερωθεί στην χώρα μας.
Τέλος, μία τέταρτη κατηγορία ενδιαφέροντος που απασχολεί το 51% των ενεργειακών επιχειρήσεων είναι αυτή της ανάπτυξης και ενσωμάτωσης στο λειτουργικό τους περιβάλλον, των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και την εφαρμογή συστημάτων ηλιακής και αιολικής ενέργειας, γεωθερμίας, βιομάζας και μικρών υδροηλεκτρικών μονάδων για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος.
Είναι εμφανές, διαβάζοντας την μελέτη της PWC, ότι οι ανησυχίες των εταιρειών για την «ασφάλεια ενεργειακών προμηθειών» δεν είναι κάτι το πρόσκαιρο αλλά θα απασχολεί τις εταιρείες έντονα για τα επόμενα χρόνια. Η εξασφάλιση συνεχούς ροής προμήθειας πετρελαίου, αερίου και κάρβουνου που πολλές εταιρείες παραγωγής ηλεκτρισμού εξακολουθούν να χρησιμοποιούν ως το βασικό τους καύσιμο, συμπεριλαμβανομένης και της ΔΕΗ, η οποία και έλαβε μέρος στην έρευνα της PWC, μέσα σ’ ένα διαρκώς πιο ασταθές διεθνές οικονομο-πολιτικό περιβάλλον αποτελεί παράγοντα ανησυχίας αλλά και αιτία για έναν ιδιαίτερα πολύπλοκο προγραμματισμό.
Από πλευράς επενδύσεων στο ενεργειακό τομέα η μελέτη της PWC κατέδειξε ότι ο τομέας του ηλεκτρισμού κατέχει τα πρωτεία αφού οι απαιτούμενες επενδύσεις μέσα στα επόμενα 30 χρόνια θα φθάσουν τα 10 τρισεκ. δολάρια (US) συνολικά σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτό το νούμερο αντιστοιχεί στο 60% των συνολικών προβλεπόμενων επενδύσεων στον ενεργειακό τομέα και είναι τρεις φορές πιο υψηλό από τις επενδύσεις που πραγματοποιήθηκαν στον τομέα του ηλεκτρισμού τα τελευταία 30 χρόνια (δηλ. 3.3 τρισεκ. δολ.). Από αυτά τα 10 τρισεκ. δολ. τα 5 τρισεκ. δολ. θα κατευθυνθούν σε επενδύσεις για συστήματα μεταφοράς και διανομής, που ως γνωστό –κρίνοντας κι’ όλας από το εθνικό μας black out της περασμένης Δευτέρας- είναι η Αχίλειος πτέρνα των ηλεκτρικών δικτύων απανταχού της γης.
Η αυξανόμενη εξάρτηση πολλών εταιρειών για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από το φυσικό αέριο –συνήθως εισαγόμενο για τις περισσότερες εταιρείες στις βιομηχανοποιημένες χώρες- αποτελεί και αυτή ένα παράγοντα ανησυχίας όχι τόσο πολύ λόγω μελλοντικής έλλειψης της πρώτης αυτής ύλης, αλλά κυρίως λόγω των πολιτικών σχέσεων που η εισαγωγή και μεταφορά αυτού του (μέσω διηπειρωτικών αγωγών) συνήθως επιβάλλει (π.χ. βλέπε σχέσεις Ρωσίας-Ευρώπης, Ρωσίας-Κίνας-Ιαπωνίας). Η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και η εφαρμογή τους στην εξόρυξη και παραγωγή φ. αερίου σε απομακρυσμένες περιοχές και η μεταφορά του στα κέντρα κατανάλωσης αποτελεί μείζονα πρόκληση. Εξ’ άλλου σοβαρό, σύμφωνα με τις διαπιστώσεις της μελέτης της PWC, είναι το ενδιαφέρον για την ένταξη των ΑΠΕ σε μεγάλη κλίμακα στον παραγωγικό ιστό των εταιρειών. Εδώ τίθεται έντονα το θέμα των επιδοτήσεων και φοροαπαλλαγών αφού ο μακροπρόθεσμος στόχος για τις εταιρείες παραμένει η παραγωγή ηλεκτρισμού από ΑΠΕ με ανταγωνιστικούς όρους. Φαίνεται όμως ότι η ένταξη των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή είναι πλέον μονόδρομος και το ζητούμενο είναι η βελτίωση της οικονομικής απόδοσής των. Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτή η 180 μοιρών στροφή πραγματοποιήθηκε τα τελευταία 10 χρόνια μετά από μια αρχική περίοδο αμφισβήτησης 20 περίπου ετών (1974-1994).
Η μελέτη της PriceWaterHouseCoopers έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την χώρα μας την συγκεκριμένη χρονική στιγμή όπου επιχειρείται η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και η δημιουργία συνθηκών ανταγωνισμού στην ευρύτερη ενεργειακή αγορά.
Η μελέτη της PWC δείχνει ότι αρκετές άλλες χώρες αντιμετωπίζουν σήμερα και αυτές παρόμοια προβλήματα όπως η Ελλάδα, στην προσπάθεια τους να μεταβούν απ’ ένα καθεστώς απόλυτου προστατευτισμού σ’ ένα νέο περιβάλλον όπου ο καταναλωτής, σήμερα οι επιχειρήσεις ως επιλέγοντες πελάτες, αλλά αύριο και ο οικιακός καταναλωτής θα έχουν τελικά δικαίωμα επιλογής.