Του Κ.Ν Σταμπολή
Μετά από μία πρόσκαιρη κάμψη τον μήνα Ιούνιο, οι διεθνείς τιμές πετρελαίου συνεχίζουν πάλι την ανοδική πορεία τους η οποία στην πραγματικότητα ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2003.Από τα $ 26 δολ. / βαρέλι πού ήσαν τότε οι τιμές έχουν εκτιναχθεί σήμερα στα $ 42 δολ. το βαρέλι, για την ποικιλία WTI που διαπραγματεύεται στο χρηματιστήριο εμπορευμάτων NYMEX της Ν.Υόρκης. Την Δευτέρα το μεσημέρι η αντίστοιχη Ευρωπαϊκή ποικιλία αργού, επωλείτο στα $38,20 δολ. το βαρέλι στο χρηματιστήριο πετρελαίου IPE στο Λονδίνο για παραδώσεις Σεπτεμβρίου, ενώ για φορτία άμεσης παράδοσης αρκετά συμβόλαια έκλεισαν στα 39,50 δολ. /βαρέλι. Σύμφωνα με αναλυτές η ανοδική πορεία των διεθνών τιμών αργού πρόκειται να συνεχιστεί καθ’ότι οι υποκείμενοι λόγοι, τα γνωστά fundamentals, δεν έχουν διαφοροποιηθεί ουσιαστικά από τις αρχές του έτους.
Οι λόγοι αυτοί είναι αρκετοί αλλά μπορούν να ομαδοποιηθούν σε τρεις βασικές κατηγορίες. Η πρώτη κατηγορία αφορά την μεγάλη ζήτηση αργού κυρίως από τις αγορές της Ασίας όπου η αύξηση στην ζήτηση είναι πρωτοφανής και προέρχεται κυρίως από την Κίνα (14,5% αύξηση το 2004 και 11,1% το 2003) δευτερευόντως από την Ινδία και την Ινδονησία, η οποία από καθαρός εξαγωγέας έχει μεταβληθεί τελευταία σε εισαγωγέα. Η ζήτηση βαίνει αυξανόμενη και στην βόρειο Αμερική με (2,2% αύξηση το 2004 σε σύγκριση με 1,9% το 2003) και στην Ευρώπη ( 1,5% αύξηση το 2004, 0,7% το 2002) συνέπεια της συνεχιζόμενης διεθνούς οικονομικής ανάπτυξης, η οποία σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του OΟΣΑ έτρεχε με ρυθμό 5% (εκτίμηση για όλο το τρέχον έτος). Με ένα τέτοιο υψηλό ρυθμό ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας είναι λογικό να υπάρχει αυξημένη ζήτηση για αργό και για προϊόντα πετρελαίου. Οι εκτιμήσεις των διεθνών οργανισμών (ΙΜF,World Bank, OΟΣΑ) για το 2005 προβλέπουν να συνεχίζεται η οικονομική ανάπτυξη αλλά με μειωμένο ρυθμό ( 4% ).
Αξίζει να σημειωθεί ότι η μέση παγκόσμια ζήτηση πετρελαίου το δεύτερο τρίμηνο του 2004 έφθασε το 80,4 εκατ. βαρέλια την ημέρα σε σύγκριση με το ίδιο τρίμηνο πέρυσι όπου η ζήτηση ήτο 76,4 εκατ. βαρέλια, δηλ μια αύξηση 5,2 %. Για το 2004 η συνολική παγκόσμια ζήτηση αναμένεται να διαμορφωθεί στο 81,4 εκατ. βαρέλια με την αύξηση στην ζήτηση να φθάνει τα 2,5 εκατ. βαρέλια /ημέρα η 3,2 % σε σύγκριση με το 2003, όπου η αύξηση έφθασε τα 1,7 εκατ. βαρέλια /ημέρα (2,2 % σε σύγκριση με το 2002).Οι προβλέψεις του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (ΙΕΑ) για το 2005 ομιλούν για μικρότερη αύξηση σε σχέση με φέτος, δηλ 2.2 % η 1.82 εκατ. βαρ./ημέρα με προβλέψεις για την συνολική παγκόσμια ζήτηση στα 83.2 εκατ βαρ. / ημέρα ( πηγή ΙΕΑ, Μontly Oil Bulletin, July 2004).
Η δεύτερη κατηγορία λόγων που καθορίζουν τις διεθνείς τιμές αφορά την παραγωγή, και κατ’ επέκταση την προσφορά του πετρελαίου, όπου για να ανταποκριθούν στην αυξημένη ζήτηση οι απανταχού της γης παραγωγοί είναι υποχρεωμένοι να αυξήσουν τους ρυθμούς άντλησης και μεταφοράς αργού και προϊόντων προς τις «καθαρά» πετρελαιοεισαγωγικές χώρες, όπως λ.χ. η Ελλάδα. Η συνολική ημερήσια παγκόσμια παραγωγή αργού τον Ιούνιο φέτος έφθασε τα 82,5 εκατ. βαρ., υψηλότερη κατά 4,6εκατ βαρ./ημέρα, σε σύγκριση με τον Ιούνιο του 2003, με την παραγωγή των χωρών του ΟΠΕΚ να έχει φθάσει τα 28,62 εκατ. βαρ/ημέρα, συμπεριλαμβανομένης και της παραγωγής από το ευάλωτο Ιράκ (1,73 εκατ. βαρ./ημέρα ).Η αύξηση της παγκόσμιας παραγωγής έχει προέλθει σχεδόν αποκλειστικά από το κράτος κλειδί του ΟΠΕΚ, την Σαουδική Αραβία αλλά και από την Ρωσία, εκτός ΟΠΕΚ. Η μικρή πλέον δυνατότητα πλεονάζουσας παραγωγής (spare capacity) των χωρών του ΟΠΕΚ και της Ρωσίας (υπολογίζεται μόλις στο 2,4-2,5 εκατ. βαρ/ημέρα ), που πρέπει να υπάρχει διαθέσιμη από μήνα σε μήνα για να μπορεί ν’ ανταποκριθεί το παγκόσμιο σύστημα παραγωγής στην αυξανόμενη ζήτηση, είναι μία από τις βασικές αιτίες για τις σημερινές υψηλές τιμές αργού, υποστηρίζουν ορισμένοι αναλυτές. Με ένα τόσο μικρό ποσοστό εφεδρικής παραγωγής σε παγκόσμια κλίμακα.(δηλ μόνο 3% ) κάθε απρόβλεπτη δυσκολία επηρεάζει άμεσα την διεθνή παραγωγική δυνατότητα όπου μια απεργία στην Νορβηγία, τεχνικά προβλήματα στην Ρωσία, τρομοκρατικές ενέργειες στο Ιράκ κ.α., έχουν ανασταλτικό αποτέλεσμα έτσι που η ζήτηση κατά διαστήματα να ισούται ή και να υπερτερεί της προσφοράς.
Εξ’ίσου περιορισμένη παρουσιάζεται και η εφεδρική παραγωγή των διυλιστηρίων τα οποία λειτουργούν σε μέγιστο ποσοστό απασχόλησης, που πλησιάζει πλέον το 95%.Αναλυτές της αγοράς παρατηρούν ότι η υπερ-λειτουργία των διυλιστηρίων συμβάλλει και αυτή στη στενότητα της αγοράς. Σε κάθε περίπτωση μεγάλος προβληματισμός κυριαρχεί στις τάξεις των αναλυτών οι οποίοι δεν μπορούν να δικαιολογήσουν τόσο υψηλές τιμές ιδιαίτερα σε μια περίοδο όπου τα αποθέματα αργού και προϊόντων διυλιστηρίου ευρίσκονται σε ιστορικά υψηλά επίπεδα.
Τρίτη κατηγορία λόγων, και ίσως το κλειδί για τις παρατηρούμενες υψηλές τιμές είναι η επικρατούσα γεωπολιτική αστάθεια με επίκεντρο τις εξελίξεις στο Ιράκ, τις τρομοκρατικές ενέργειες της Αλ Καιντα στην Σ. Αραβία και αλλού και η αναστάτωση στην Ρωσία, λόγω της σταδιακής απαξίωσης της Yukos, της μεγαλύτερης εταιρείας πετρελαίου της χώρας, σε μία ύστατη προσπάθεια του Κρεμλίνου να ελέγξει πλήρως τον πετρελαϊκό τομέα, έχουν δημιουργήσει μια αβεβαιότητα και νευρικότητα στις διεθνείς αγορές εμπορευμάτων. Αποτέλεσμα η συνεχιζόμενη κερδοσκοπία στα συμβόλαια αγοράς πετρελαίου όπου έχει στραφεί πλέον το ενδιαφέρον των μεγάλων επενδυτικών funds αλλά και μιας διαρκώς αυξανόμενης μερίδας μικρότερων επενδυτών.
Η κερδοσκοπική αυτή δραστηριότητα αναπόφευκτα συμβάλλει κατ’ ένα σοβαρό ποσοστό στην διατήρηση των τιμών του αργού σε υψηλά επίπεδα. Έτσι για το β΄ εξάμηνο του 2004, σύμφωνα με εκτιμήσεις αναλυτών οι τιμές για την ποικιλία WTI θα διατηρηθούν πάνω από τα 40 δολ/βαρέλι με ενδεχόμενο να φθάσουν και τα 45 δολ. μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου, όταν θα ευρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη οι παραγγελίες για την χειμερινή περίοδο, ενώ το Βrent φαίνεται ότι θα ξεπεράσει σύντομα τον ψυχολογικό φράγμα των 40 δολ.
Οι Επιπτώσεις για την Ελληνικής Οικονομία
Στην Ελλάδα οι τιμές στις αντλίες έχουν αρχίσει και αυτές ν’αυξάνονται σταθερά τις τελευταίες εβδομάδες (3,5% αύξηση το τελευταίο 15μερο) ενώ εκτιμήσεις εταιρειών εμπορίας κάνουν λόγο για πλήρη μετακύληση των αυξήσεων των διεθνών τιμών προς την εσωτερική αγορά, το Α δεκαπενθήμερο του Αυγούστου. Έτσι δεν αποκλείεται σύντομα η αμόλυβδη να φθάσει πάλι τα 88 με 90 λεπτά ενώ οι πιθανότητες για διαμόρφωση τιμών στο 1 ευρώ ανά λίτρο μέχρι τα τέλη του φθινοπώρου είναι υψηλές. Παρά τις αναμενόμενες αυξήσεις στις τιμές των πετρελαιοειδών, η ζήτηση για βενζίνες θα εξακολουθήσει να είναι υψηλή καθ’ όλη την διάρκεια του έτους, εκτιμούν παράγοντες της αγοράς, αφού η κύρια αγοραστική δύναμη, δηλ. τα ΙΧ αυτοκίνητα, εξακολουθεί ν’ αυξάνεται με απίστευτους, για το μέγεθος της οικονομίας ρυθμούς (180.000 νέα οχήματα στους δρόμους το Α εξάμηνο του 2004, μια αύξηση 21.7% σε σύγκριση με πέρυσι). Σε αυτό έχουν συντελέσει οι φθηνές σχετικά τιμές καυσίμων, τα χαμηλά επιτόκια και οι ελκυστικοί χρηματοδοτικοί όροι.
Το ερώτημα που τίθεται πλέον μετ’ επιτάσεως είναι ως προς την πολιτική που θ’ ακολουθήσει η κυβέρνηση, ιδίως εάν οι διεθνείς τιμές ξεφύγουν κατά πολύ πάνω από τα 40 δολ/βαρέλι και με μια σχέση ευρώ προς δολάριο η οποία τελευταία κινείται σταθερά υπέρ του δολαρίου (Από 1.2451 δολάρια ανά ευρώ στις αρχές Ιουνίου, έχει πέσει στα 1.2092 την περασμένη Παρασκευή). Θα παραμείνει άραγε η κυβέρνηση αμέτοχος θεατής, περιοριζόμενη σε μέτρα αστυνομικού χαρακτήρα για την πάταξη της αισχροκέρδειας (εάν και αυτή μέχρις ενός σημείου μπορεί να ελεγχθεί) η θα λάβει κάποια ουσιαστικά μέτρα για τον περιορισμό της κατανάλωσης, την εξοικονόμηση ενέργειας και την προώθηση μέτρων για την εξεύρεση και ανάπτυξη εγχώριων πηγών καυσίμων;
Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες δεν υπάρχει υπό μελέτη ένα ευρύτερο και μακρόπνοο σχέδιο αντιμετώπισης της επερχόμενης κρίσης αφού η σημερινή κυβέρνηση τελούσα υπό κατάσταση ευφορίας λόγω του Ευρωπαϊκού κυπέλλου και των επερχόμενων Ολυμπιακών Αγώνων, αρνείται ν’ αντιληφθεί ότι η εποχή του φθηνού πετρελαίου έχει οριστικά παρέλθει. (Ο ΟΠΕΚ ήδη μελετά νέα ζώνη διακύμανσης τιμών μεταξύ 32-38 δολ. /βαρέλι). Οι επιπτώσεις για το ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών της χώρας από τις υψηλές τιμές πετρελαίου, σε συνάρτηση με την αλόγιστη εισαγωγή αυτοκινήτων, προβλέπονται καταστροφικές αφού μόνο για εισαγωγή πετρελαίου για το 2004 το κράτος προβλέπεται να καταβάλλει περισσότερα από 5.5 δισεκ. δολάρια, με τον λογαριασμό πετρελαιοειδών να εκτιμάται ότι θα φθάσει το 22% του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.
Ανεξάρτητοι μελετητές εκτιμούν ότι έχουν ωριμάσει πλέον οι συνθήκες για την διεξαγωγή ενός νέου γύρου πετρελαϊκών παραχωρήσεων στην Δυτική Ελλάδα και αλλού, κάτι που θα προσείλκυε διεθνές ενδιαφέρον και επενδύσεις. Η μοιρολατρική αποδοχή παλαιών κλισέ ότι η Ελλάδα δεν διαθέτει πλούσια κοιτάσματα, και άρα δεν παρουσιάζει ενδιαφέρον, δεν ευσταθούν πλέον σε ένα δυναμικά εξελισσόμενο διεθνές πετρελαιοπαραγωγικό περιβάλλον, τονίζουν οι ανωτέρω μελετητές οι οποίοι συμπληρώνουν ότι οι νέες τεχνολογίες εξόρυξης και ανάκτησης πετρελαίου προσφέρουν την δυνατότητα ανάπτυξης και εκμετάλλευσης κοιτασμάτων που μέχρι χθες εθεωρούντο οριακά (λ.χ. το βεβαιωμένο κοίτασμα Κατακώλου). Η δε ομηρία της χώρας στο Αιγαίο, εγκλωβισμένης στα 6 ν.μ. χωρικών υδάτων, έχει γίνει αποδεκτή μοιρολατρικά στερώντας μας δυνατότητες ερευνών ακόμα και εντός των σημερινών ορίων ανατολικά της Θάσου και αλλού (π.χ. Λήμνος, Ρόδος, νότια Κρήτη). Για δε τα 12 ναυτικά μίλια ούτε λόγος να γίνεται αφού η κυβέρνηση, φαίνεται αδύναμη να ζητήσει την άρση του casus belli παρά την υποστήριξη που προσφέρει απλόχερα προς την Τουρκία στα πλαίσια της περίφημης Ευρωπαϊκής της πορείας.