Του Κ. Ν. Σταμπολή
Η διασφάλιση συνεχούς παροχής ηλεκτρικού ρεύματος κατά την διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων, κάτι που οφείλεται κυρίως στις ήπιες κλιματολογικές συνθήκες που επικράτησαν το Β’ Δεκαπενθήμερο του Αυγούστου και στο γεγονός ότι η ζήτηση στο λεκανοπέδιο ήτο σαφώς μειωμένη έναντι του Ιουλίου (ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού προτίμησε την εξοχή), οπότε και είχε σημειωθεί το εκτενές black out της 12/07, φαίνεται ότι οδήγησε την κυβέρνηση σε μια επαναξιολόγηση των προθέσεων της όσον αφορά το ανακοινωθέν χρονοδιάγραμμα για την είσοδο στην αγορά παραγωγής ηλεκτρισμού ιδιωτικών εταιρειών.
Τόσο η διοίκηση της ΔΕΗ όσο και οι εργαζόμενοι αναμφίβολα είχαν λάβει όλα τα απαραίτητα εκείνα μέτρα τα οποία, παρά τις σοβαρές αδυναμίες και ελλείψεις του συστήματος, (π.χ. προβληματική κατανομή φορτίου στο πέταλο της Αττικής λόγω της μη ολοκλήρωσης του ΚΥΤ Αργυρούπολης, ανισότητα παραγωγής-ζήτησης μεταξύ βορείου και νοτίου συστήματος κ.λπ) επέτρεψαν την ομαλή ηλεκτροδότηση και την αποφυγή δυσάρεστων εκπλήξεων. Υπό αυτήν την έννοια η ΔΕΗ, ως η μονοπωλιακή εταιρεία παραγωγής και διανομής ηλεκτρισμού της χώρας, φάνηκε συνεπής ως προς της υποχρεώσεις της απέναντι στους καταναλωτές οι οποίοι εξ’ άλλου πληρώνουν αρκετά χρήματα για να απολαμβάνουν αυτές ακριβώς τις υπηρεσίες και τίποτε λιγότερο.
Η μεγάλη αυτή επιτυχία της ΔΕΗ, δηλ. η ομαλή παροχή ηλεκτρικής ενέργειας σε συνδυασμό με την χορηγία της προς την Αθήνα 2004 (δωρεάν παροχή ηλεκτρικού ρεύματος προς όλες τις αθλητικές εγκαταστάσεις και κατασκευή απαραίτητων υποσταθμών) ήτο φυσικό να εντυπωσιάσει την κυβέρνηση (προφανώς προετοιμασμένη για τα χειρότερα) η οποία και έσπευσε να απονήμει εύσημα προς την Επιχείρηση και ιδιαίτερα προς την διοίκηση.
Οι Δεσμεύσεις της Κυβέρνησης
Εικάζεται ότι η κυβέρνηση, έχοντας θέσει την επιτυχημένη διεξαγωγή των Αγώνων ως απόλυτη προτεραιότητα, όπου ο ρόλος της ΔΕΗ ήτο πράγματι καθοριστικός, δεν θέλησε εν μέσω θέρους να δυσαρεστήσει την διοίκηση της Επιχείρησης προχωρώντας στα σχέδιά της, όπως τα είχε ξεκάθαρα ανακοινώσει τον περασμένο Μάιο σε σχετική ημερίδα που είχε οργανώσει το Ινστιτούτο Ενέργειας Ν.Α. Ευρώπης. Τότε η κυβέρνηση, μέσω του Υφυπουργού Ανάπτυξης κ. Γ. Σαλαγκούδη, είχε δεσμευτεί ότι θα εγκρίνει μέσα στο καλοκαίρι τον Κώδικα Διαχείρισης του Συστήματος Ηλεκτρικής Ενέργειας τον οποίο είχε ετοιμάσει η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) σε τελική μορφή, κάτι που προέκυψε μετά από εκτενείς διαβουλεύσεις με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη (δηλ. επενδυτές, τράπεζες, ΔΕΣΜΗΕ, ΔΕΗ). Το καλοκαίρι πέρασε όμως και ο Κώδικας δεν ενεκρίθη και ουδείς φαίνεται να γνωρίζει τι τελικά θα γίνει. Η έγκριση του Κώδικα όμως θεωρείται πράξη κλειδί για να μπορέσει να ξεκινήσει η όλη διαδικασία που θα επιτρέψει στους ιδιώτες επενδυτές που έχουν λάβει τις σχετικές άδειες, να προχωρήσουν στην υλοποίηση των σχεδίων τους για την κατασκευή των τριών ή και περισσότερων μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που ήδη προγραμματίζονται.
Το επόμενο στάδιο μετά την έγκριση του «Κώδικα» από το ΥΠΑΝ είναι η διενέργεια διαγωνισμού από τον Ανεξάρτητο Διαχειριστή του Ηλεκτρικού Συστήματος, τον ΔΕΣΜΗΕ, στα πλαίσια του μηχανισμού διασφάλισης επαρκούς ισχύος. Ο διαγωνισμός (στον οποίο βάσει των διατάξεων του Ν. 3175/2003 δεν μπορεί να συμμετέχει η ΔΕΗ) θα αφορά την εξασφάλιση 900 MW νέας ηλεκτρικής ισχύος η οποία απαιτείται επειγόντως να ενταχθεί στο διασυνδεδεμένο σύστημα αφού υπάρχει σοβαρό έλλειμμα παραγωγής ηλεκτρισμού. Βάσει των προτάσεων της ΡΑΕ αυτή η ισχύς από ιδιωτική παραγωγή θα έπρεπε να είχε ήδη ενταχθεί στο σύστημα εδώ και δύο χρόνια, πλην όμως οι αντιδράσεις της ΓΕΝΟΠ-ΔΕΗ αλλά και της ίδιας της διοίκησης της Επιχείρησης εμπόδισαν την λήψη των απαραίτητων αποφάσεων από την προηγούμενη κυβέρνηση και την διενέργεια του σχετικού διαγωνισμού που έπρεπε να είχε πραγματοποιηθεί στα τέλη του 2001 ή αρχές του 2002 το αργότερο. Έτσι σήμερα η χώρα δεν θ’ αντιμετώπιζε σοβαρό πρόβλημα στο ισοζύγιο ηλεκτρικής ενέργειας.
Ο Κώδικας Λειτουργίας του Συστήματος
Εάν, τελικά ο ΔΕΣΜΗΕ προχωρήσει στην διενέργεια του διαγωνισμού μέχρι τα τέλη του έτους, όπερ και το πλέον πιθανό, τότε το νωρίτερο που θα μπορέσουν να λειτουργήσουν οι πρώτες μεγάλες θερμικές μονάδες, που θα χρησιμοποιούν φυσικό αέριο ως κύριο καύσιμο, θα είναι προς τα τέλη του 2006 αφού στις περισσότερες περιπτώσεις απαιτούνται 24 μήνες για την κατασκευή, λειτουργία και την ένταξη των σταθμών στο σύστημα. Εάν και υπάρχουν αρκετές αντιδράσεις και ενστάσεις ως προς τον προτεινόμενο συγκεκριμένο τρόπο λειτουργίας της απελευθερωμένης αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, που περιγράφεται και προσδιορίζεται με μεγάλη λεπτομέρεια στο εκ 365 σελίδων κείμενο του Κώδικα (ΡΑΕ, 3η Έκδοση, Ιούλιος 2004), εν τούτοις όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη συμφωνούν ότι αυτή την στιγμή αυτός αποτελεί την πρώτη και μοναδική απόλυτα ολοκληρωμένη πρόταση. Η βασική κριτική που έχει γίνει μέχρι στιγμής εστιάζεται στην πολυπλοκότητα του προτεινόμενου τρόπου λειτουργίας της ημερήσιας αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και των εκατοντάδων ρυθμίσεων, προβλέψεων και διαδικασιών που απαιτούνται.
Πράγματι η λειτουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος παραγωγής διανομής και εμπορίας ηλεκτρικής ενέργειας σε εθνική κλίμακα και με διεθνείς διασυνδέσεις (με Ιταλία, Βουλγαρία, FYROM, Σερβία, και σύντομα με Τουρκία) και με την συμμετοχή διαφόρων παικτών σε 24ωρη βάση 365 ημέρες τον χρόνο κάθε άλλο παρά απλή μπορεί να χαρακτηρισθεί ως λειτουργία, τόσο από τεχνική άποψη αλλά και από πλευράς χρηματοοικονομικής οργάνωσης. Στη νέα αυτή οργάνωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας υπεισέρχονται παράγοντες όπως:
· Η παρακολούθηση και εποπτεία του συστήματος συναλλαγών ηλεκτρικής ενέργειας
· Συμβάσεις συναλλαγών ηλεκτρικής ενέργειας
· Ημερήσιος Ενεργειακός Προγραμματισμός
· Υποβολή Δηλώσεων Φορτίου
· Κάλυψη χρηματικών υποχρεώσεων
· Προσφορά Έγχυσης Θερμικών Μονάδων
· Προσφορά Έγχυσης Υδροηλεκτρικών Μονάδων
· Διαθεσιμότητα Μονάδων Παραγωγής
· Καμπύλη Μεταβλητού Κόστους Θερμικών Μονάδων
· Προσδιορισμός Συντελεστή Απωλειών
· Οριακή Τιμή Συστήματος
· Διαδικασία Εκκαθάρισης Λογαριασμών
· Έγκριση Συστήματος Διαχείρισης Πληροφοριών ΗΕΠ
· Καταστάσεις Έκτακτης Ανάγκης Σχετικές με την Λειτουργία του ΗΕΠ
· Συλλογή και Ανταλλαγή Πληροφοριών κατά την Διαδικασία Κατανομής
· Πρόγραμμα Κατανομής Φορτίου
· Εντολές Κατανομής Φορτίου
· Σύστημα Διαχείρισης Πληροφοριών Κατανομής
· Γνωστοποίηση Σημαντικών Περιστατικών
· Καταστάσεις Έκτατης Ανάγκης
· Επικουρικές Υπηρεσίες και Εφεδρεία Ενέργειας
· Αποζημίωση Επικουρικών Υπηρεσιών και Εφεδρείας Ενέργειας
· Συμβάσεις Επικουρικών Υπηρεσιών και Εφεδρείας Ενέργειας κλπ.
Ο ανωτέρω κατάλογος κάθε άλλο παρά πλήρης είναι αλλά είναι ενδεικτικός του πολύ μεγάλου αριθμού παραμέτρων και μεταβλητών που υπεισέρχονται πλέον στην λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος σ’ ένα καθεστώς ελεύθερης και ανταγωνιστικής αγοράς όπου συμμετέχουν επ’ ίσοις όροις πλέον αρκετοί παίκτες. Μ’ ένα παρόμοιο, εξ’ ίσου σύνθετο τρόπο είναι εξ’ άλλου οργανωμένες όλες οι Ευρωπαϊκές αγορές ηλεκτρισμού καθώς και αυτή της Βορείου Αμερικής, Ιαπωνίας κλπ.
O Διαγωνισμός του ΔΕΣΜΗΕ
Σύμφωνα με πληροφορίες ο ΔΕΣΜΗΕ θα ζητήσει την υποβολή προτάσεων για παροχή συνολικής ηλεκτρικής ισχύος μέχρι 900 MW το οποίο στην πράξη σημαίνει ότι οι συμμετέχουσες εταιρείες θα πρέπει να διαθέτουν συνολικά μεταξύ τους αρκετά μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ της τάξης των 1,300-1,500 MW. Στον διαγωνισμό, ο οποίος εάν όλα εξελιχθούν ομαλά, θα πρέπει να έχει πραγματοποιηθεί πριν τα τέλη Νοεμβρίου, θα μπορούν να λάβουν μέρος όσες εταιρείες έχουν αδειοδοτηθεί από το ΥΠΑΝ βάσει εισηγήσεων της ΡΑΕ. Στον πίνακα που παρατίθεται εμφανίζονται όλες οι εταιρείες και κοινοπραξίες εταιρειών που έχουν λάβει σχετική άδεια για μεγάλο θερμοηλεκτρικό ή υδροηλεκτρικό σταθμό. Στον επικείμενο διαγωνισμό ο ΔΕΣΜΗΕ θα ζητήσει προσφορές για θερμοηλεκτρικές μονάδες με χρήση φυσικού αερίου ως βασικού καυσίμου. Ορισμένες από τις εταιρείες που αδειοδοτήθηκαν το 2001, μόλις ξεκίνησε την διαδικασία η ΡΑΕ, δεν έχουν επικαιροποιήσει τις άδειες τους και φαίνεται ότι έχουν χάσει το ενδιαφέρον τους. Υπάρχει όμως ένα μικρός πυρήνας εταιρειών που όχι μόνο δεν έχουν χάσει το ενδιαφέρον τους αλλά προετοιμάζονται συστηματικά να διεκδικήσουν το δικαίωμα επένδυσης και εισόδου τους στον δύσκολο, αλλά πολλά υποσχόμενο, τομέα της ηλεκτροπαραγωγής.
Οι Επενδυτές
Οι πλέον πιθανές εταιρείες να λάβουν μέρος στον διαγωνισμό προσφέροντας συγκεκριμένη ηλεκτρική ισχύ σε δεσμευτικές ημερομηνίες είναι οι εξής:
(α) Τα Ελληνικά Πετρέλαια (ΕΛΠΕ) τα οποία μέσω της θυγατρικής της «Ενεργειακής Θεσσαλονίκης ΑΕ» έχουν ήδη ξεκινήσει την κατασκευή της μονάδας των 390 MW στην Θεσσαλονίκη. Η κατασκευή της μονάδας της οποίας η χρηματοδότηση γίνεται μέσω corporate financing, πρόκειται να ολοκληρωθεί εντός του 2005 και θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι η εν λόγω εταιρεία θα λάβει από τον ΔΕΣΜΗΕ το ζητούμενο Πιστοποιητικό Ισχύος (ΠΙΣ).
(β) Ο Όμιλος ΤΕΡΝΑ ο οποίος μέσω της θυγατρικής του «ΗΡΩΝ» έχει λάβει άδεια για μονάδα 400 MW που θα κατασκευασθεί πλησίον της Θήβας στην Βοιωτία. Τα σχέδια της ΤΕΡΝΑ ευνοούνται από το γεγονός ότι εντός του ιδίου οικοπέδου μόλις ολοκλήρωσε την κατασκευή μιας μικρότερης μονάδας συνολικής ισχύος 150 MW, για την παροχή εφεδρικής ισχύος στον ΔΕΣΜΗΕ. Η μονάδα έχει ήδη συνδεθεί με το δίκτυο της ΔΕΗ και αναμένεται η τυπική ένταξη της με το σύστημα.
(γ) Ο Όμιλος Μυτιληναίου, μέσω θυγατρικής του εταιρείας, έχει προχωρήσει σημαντικά στην προετοιμασία της επένδυσης που προβλέπει την εγκατάσταση και λειτουργία μονάδος 400 MW σε περιοχή στο ΒΙΠΕ Βόλου. Η εταιρεία έχει λάβει όλες τις απαιτούμενες άδειες και έχει εξασφαλίσει project financing και είναι έτοιμη να ξεκινήσει την κατασκευή.
(δ) Ο Όμιλος Κοπελούζου, μέσω της ENELCO, εκτιμάται ότι θα διεκδικήσει ΠΙΣ, σε πρώτη φάση, μόνο για την μονάδα 440MW στην Χαιρώνεια Λιβαδειάς.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ιδιώτες παραγωγοί οι οποίοι θα επιτύχουν την εξασφάλιση των Πιστοποιητικών Ισχύος και θα προχωρήσουν στην κατασκευή των μονάδων τους δεν λαμβάνουν κάποια επιδότηση ή χρηματοδότηση από τον ΔΕΣΜΗΕ. Απλούστατα εξασφαλίζουν το δικαίωμα συμμετοχής τους στην ημερήσια αγορά ηλεκτρικής ενέργειας όπου θα προτείνουν την πώληση συγκεκριμένων ποσοτήτων ηλεκτρικής ενέργειας προσφέροντας την ανάλογη τιμή ανά κιλοβατώρα. Οι παραγωγοί θα πληρώνονται από τον ΔΕΣΜΗΕ, με εκκαθάριση η οποία θα γίνεται σε καθημερινή βάση, για τις εκάστοτε προσφερόμενες ποσότητες ηλεκτρικού.
Λειτουργεί ο Πρώτος Ιδιωτικός Σταθμός Ηλεκτροπαραγωγής
Καθόλου άσχετη με τις ευρύτερες εξελίξεις για το άνοιγμα της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας είναι η είδηση για τον πρώτο ιδιωτικό θερμικό σταθμό ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα, συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 150 MW, η κατασκευή του οποίου ολοκληρώθηκε πριν από λίγες ημέρες, με την εγκατάσταση και της τρίτης αεριοστροβιλικής μονάδος του. Ο σταθμός, λίγα χιλιόμετρα νοτίως της Θήβας στην Βοιωτία, κατασκευάστηκε από την εταιρεία ΗΡΩΝ, θυγατρική της εισηγμένης κατασκευαστικής ΤΕΡΝΑ, για λογαριασμό του Ανεξάρτητου Διαχειριστή του Ηλεκτρικού Συστήματος της χώρας, του ΔΕΣΜΗΕ, κυρίως για κάλυψη φορτίων αιχμής. Ο σταθμός ο οποίος αποτελεί ουσιαστικά την πρώτη ολοκληρωμένη μεγάλη ιδιωτική επένδυση στον τομέα της θερμικής ηλεκτροπαραγωγής, αποτελείται από τρεις μονάδες ανοικτού κύκλου, 50 MW η κάθε μία, οι οποίες χρησιμοποιούν ως καύσιμο φυσικό αέριο ή ντίζελ. Πρόκειται για αεριοστροβίλους, αεροπορικού τύπου της General Electric.
Εκτός των μονάδων παραγωγής ηλεκτρισμού ο σταθμός αποτελείται από αποθηκευτικούς χώρους για πετρέλαιο και επεξεργασμένο ύδωρ, τρεις κύριους μετασχηματιστές (από 11.5 KV σε 150 KV) καθώς και έναν υποσταθμό κλειστού τύπου (GIS) τελευταίας τεχνολογίας της ΑΒΒ. σταθμό ρύθμισης φυσικού αερίου, μετρητικό σταθμό φ. αερίου και σταθμό ελέγχου (control room) που συντονίζει την όλη λειτουργία του σταθμού.
Πέρα από το υψηλό τεχνολογικό επίπεδο της ανωτέρω μονάδος αξίζει να σημειωθεί ότι ο συγκεκριμένος σταθμός διαθέτει εξαιρετικά γρήγορα αντανακλαστικά αφού μέσα σε 15 λεπτά από την έναρξη λειτουργίας των μονάδων μπορεί να φθάσει το πλήρες φορτίο με την μέγιστη προβλεπόμενη απόδοση του 40-42%. Ένα άλλο ενδιαφέρον χαρακτηριστικό των αερόψυκτων μονάδων παραγωγής ηλεκτρισμού είναι ο περιορισμός των ρύπων NΟx μέσω του συνεχούς ψεκασμού τους με ιονισμένο νερό από ειδική εγκατάσταση δίπλα σε κάθε αεριοστρόβιλο.
Η κατασκευή του σταθμού ξεκίνησε στα μέσα Απριλίου 2004 και ολοκληρώθηκε στα τέλη Αυγούστου, ενώ η μονάδα θα έχει τεθεί σε πλήρη λειτουργία μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου. Δηλαδή απαιτήθηκαν πέντε (5) συνολικά μήνες για την σχεδίαση, αδειοδότηση και εγκατάσταση του όλου έργου, σε σύγκριση με τους δώδεκα ή και δεκαοκτώ συνήθως μήνες που απαιτούνται για παρόμοια έργα στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό. Η εξαιρετικά σύντομη περίοδος κατασκευής προβλέπετο από την σύμβαση της ΤΕΡΝΑ με τον ΔΕΣΜΗΕ και υπαγορεύτηκε ουσιαστικά από τις ανάγκες των Ολυμπιακών Αγώνων, όπου ο σταθμός (οι πρώτες μονάδες 100 MW) ήτο έτοιμος να παράγει και να προσφέρει εφεδρική ηλεκτρική ενέργεια εάν αυτό απαιτούσαν οι ανάγκες του συστήματος.
Το συνολικό κόστος της μονάδος, συμπεριλαμβανομένων και των τόκων αναμένεται ότι θα ξεπεράσει τα 80 εκατ. € εκ των οποίων ο ΔΕΣΜΗΕ θα πληρώσει σταδιακά μέσα σε 3 χρόνια 42 εκ. €, αφού έναντι αυτού του ποσού η συμφωνία προβλέπει την παροχή από την ΤΕΡΝΑ εφεδρικής ισχύος στο σύστημα για διάστημα 31 μηνών, με δυνατότητα επιπλέον συμμετοχής στην καθημερινή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, εάν ζητηθεί από τον Διαχειριστή, σε περίπτωση αυξημένης ζήτησης του δικτύου. Το πρόσθετο κόστος, δηλ. τα 38 εκατ. ευρώ, που αποτελεί μία καθαρή επένδυση από πλευράς ΤΕΡΝΑ, ο ανεξάρτητος ηλεκτροπαραγωγός προγραμματίζει να το αποσβέσει με την συμμετοχή του, μετά το καλοκαίρι του 2007 οπότε και λήγει η σύμβαση του με τον ΔΕΣΜΗΕ, στην καθημερινή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, αφού μέχρι τότε αυτή αναμένεται ότι θα λειτουργεί κανονικά βάσει των ρυθμίσεων που έχει ήδη αποφασίσει το Υπουργείο Ανάπτυξης.
Ένα από τα βασικά πλεονεκτήματα της ΤΕΡΝΑ, που συνέβαλλαν στην μείωση των άκρως γραφειοκρατικών διαδικασιών αδειοδότησης, ήτο ότι ο σταθμός κατασκευάστηκε στο ίδιο οικόπεδο όπου αργότερα θα εγκατασταθεί ένας μεγάλος θερμικός σταθμός παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος, με προβλεπόμενη εγκατεστημένη ισχύ 400 MW, για τον οποίον έχει ήδη αδειοδοτηθεί η εταιρεία. Υπό αυτήν την έννοια η παρούσα μονάδα των 150 MW μπορεί να θεωρηθεί και ως πρόκριμα για την κατασκευή και λειτουργία της μεγάλης μονάδος η οποία προγραμματίζεται να έχει κατασκευασθεί μέχρι τα τέλη του 2006.
Να σημειωθεί ότι η ΤΕΡΝΑ, μέσω της θυγατρικής της ΤΕΡΝΑ Ενεργειακής, δραστηριοποιείται αρκετά χρόνια τώρα στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής έχοντας κατασκευάσει και λειτουργώντας αρκετά αιολικά πάρκα συνολικής εγκατεστημένης ισχύος άνω των 80 MW σε Εύβοια και Κρήτη.