Κάποιοι αριθμοί ευημερούν επειδή οι άνθρωποι δυστυχούν. Τέτοια
περίπτωση είναι ο λογαριασμός των εξωτερικών συναλλαγών της χώρας, το
ισοζύγιο πληρωμών. Πέρυσι, το έλλειμμά του μειώθηκε από 9,9% στο 3,4%
του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) και, φέτος, υπολογίζεται ότι θα
περιοριστεί στο 0,5% του ΑΕΠ -θα είναι το μικρότερο, ως ποσοστό του
ΑΕΠ, εδώ και 40 χρόνια. Πώς επιτεύχθηκε;
Ολες οι χώρες μειώνουν το εξωτερικό έλλειμμά τους. Αυτός είναι, άλλωστε,
ο βασικός δείκτης που (μαζί με το δημόσιο έλλειμμα) διαβάζουν οι αγορές
προκειμένου να τοποθετηθούν ή όχι. Το πιο σημαντικό, ωστόσο, είναι ο
τρόπος με τον οποίο επιτυγχάνεται η μείωση του ελλείμματος, γιατί από
αυτόν εξαρτάται αν η μείωση είναι διατηρήσιμη ή όχι. Η Πορτογαλία, η
Ιρλανδία, η Ισπανία και άλλες χώρες το μείωσαν διά της εξωστρέφειας,
αυξάνοντας κυρίως τις εξαγωγές – έτσι πέτυχαν τα 2/3 της μείωσης. Στην
Ελλάδα, τα 2/3 της μείωσης προήλθαν από τη μείωση των εισαγωγών λόγω
ύφεσης, μόνο το 20% από αύξηση των εξαγωγών (βοηθούσης της μεγάλης
αύξησης επανεξαγωγών πετρελαιοειδών...), το υπόλοιπο προήλθε από τη
μείωση των τόκων – μετά το ΡSI. Μπορούμε να αυξήσουμε τις εξαγωγές μας; Η
σταθεροποίηση είναι προϋπόθεση για την ανάπτυξη. Αλλά μια σταθεροποίηση
που στηρίζεται μόνο στη λιτότητα (και δη εξόχως ετεροβαρή και άδικη)
δεν αποτελεί βάση για ανάπτυξη. Ειδικά στην περίπτωση μιας χώρας με τόσο
αδύναμη παραγωγική βάση όπως η Ελλάδα, η εφαρμογή ριζοσπαστικής
πολιτικής αναδιάρθρωσης και διεύρυνσης του παραγωγικού δυναμικού είναι
προϋπόθεση για οποιαδήποτε άξια λόγου εξωστρέφεια.
Οι εμπορευματικές εξαγωγές μας είναι μικρές. Αντιπροσωπεύουν μόνο το
14,4% του ΑΕΠ ενώ στην Ευρώπη ο αντίστοιχος μέσος όρος είναι 36%. Το
σημαντικότερο: Η ίδια η σύνθεση του καλαθιού των εξαγωγών μας καθαυτή
αποτελεί ανυπέρβλητο φράγμα σε μια αισθητή αύξησή τους. Στηρίζονται στο
φτηνό εργατικό δυναμικό (το 65% των εξαγωγών μας είναι προϊόντα χαμηλής
τεχνολογίας και, άρα, είναι έρμαια ενός αδιέξοδου ανταγωνισμού με
τριτοκοσμικές χώρες...) αντί να στηρίζονται στη γνώση και στην
καινοτομία. Με εξαίρεση τα τρόφιμα, η αξία των εισροών που εισάγουμε για
να παραχθούν τα προϊόντα που εξάγουμε, κυμαίνεται από 35% έως και 85%
της τελικής αξίας τους! Γενικότερα, η νέα (προστιθέμενη) αξία που
παράγεται στα εργοστάσια, στον κλάδο της μεταποίησης, έχει πέσει στο 10%
- στο μισό, σχεδόν, του μέσου ευρωπαϊκού όρου. Και καθώς στην κρίση
καταστρέφεται κεφάλαιο (το ύψος των επενδύσεων έχει μειωθεί κατά 3,8
μονάδες του ΑΕΠ και η αξία τους ανά μισθωτό 22% μέσα στην 5ετία...) μετά
την κορύφωση της κρίσης αχνοφαίνονται στον ορίζοντα δύο βασικά
ενδεχόμενα:
(α) Είτε να ανατραπεί η ισορροπία του ισοζυγίου από μεγαλύτερες
εισαγωγές, εφόσον συνεχιστεί το σημερινό κενό διαρθρωτικής πολιτικής και
αφεθεί να καταστραφεί ένα σημαντικό κομμάτι του παραγωγικού δυναμικού
της χώρας χωρίς να δημιουργηθεί νέο, βιώσιμο, ανταγωνιστικό.
(β) Είτε να διατηρηθεί σχετική ισορροπία, εφόσον η ανάκαμψη θα είναι
εξαιρετικά ασθενής επί πολλά έτη (το γνωστό «σύνδρομο Μπαρόζο», που
ταλαιπώρησε επί 10ετία τους Πορτογάλους...) με την ανεργία κολλημένη
στην περιοχή του 20%. Με τα σημερινά δεδομένα, αυτό είναι το πιο πιθανό
σενάριο.
Λέγεται ότι μια μεγάλη κρίση είναι μια μεγάλη ευκαιρία. Το σύνηθες
σκεπτικό είναι ότι η κρίση αποδυναμώνει κατεστημένα συντηρητικά
συμφέροντα και, έτσι, διευκολύνεται το άνοιγμα του δρόμου σε νέες
δυνάμεις. Στην ελληνική περίπτωση, προσώρας, αυτός που έχει αποδυναμωθεί
είναι η εργασία. Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδας, στην 3ετία 2010-12
το ανά μονάδα προϊόντος «κόστος εργασίας» μειώθηκε 16,1% και θα μειωθεί
επιπλέον 17,6% μέχρι τέλος του 2014 (2,5 μονάδες περισσότερο από όσο
πρόβλεπε το β΄ Μνημόνιο, τον Φεβρουάριο 2012). Αλλά (όπως είπε και ο
πρόεδρος Ομπάμα...) δεν αρκεί η λιτότητα για να αντιμετωπιστεί η κρίση,
χρειάζεται ανάπτυξη.
Η ανάπτυξη της Ελλάδας προϋποθέτει εθνικό σχέδιο ανάταξης της χώρας και
βαθιάς αναδιάρθρωσης του παραγωγικού ιστού της. Για την κατάρτιση ενός
τέτοιου σχεδίου, είναι χρήσιμο να θυμηθούμε την «Επιτροπή Αγγελόπουλου».
Και να συγκροτηθεί ανάλογο επιτελείο, με συμμετοχή ικανών ανθρώπων με
γνώση και κύρος από όλο το δημοκρατικό πολιτικό φάσμα που, με την αρωγή
του ΚΕΠΕ και της ΕΛΣΤΑΤ, θα επεξεργαστεί σε βραχύ χρόνο ένα στρατηγικό
σχέδιο συνδυασμένων μεγάλων μεταρρυθμίσεων, για δημοκρατική διαβούλευση
και χάραξη πολιτικών που θα οδηγούν στη-μετά-την-κρίση- Ελλάδα. Το
Μνημόνιο τελειώνει. Το δεύτερο εξάμηνο του 2014, είτε θα βγούμε στις
αγορές να δανειστούμε με επιτόκια που θα πνίξουν τη χώρα είτε θα
συνάψουμε μια νέα συμφωνία με την Ευρώπη, ώστε να συνεχιστεί η
δανειοδότηση με χαμηλά επιτόκια. Ενα εθνικό σχέδιο με ευρύτερη συναίνεση
και αποδοχή, θα ήταν πολύτιμο στη διαπραγμάτευση μιας νέας, εθνικά
συμφέρουσας συμφωνίας.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")