Η Ευρωζώνη Οφείλει να Βρει Νέους Δρόμους για την Ανάπτυξη

Ενορχηστρωμένη σιωπή έχει καλύψει την Ευρωζώνη, καθώς η Αγκελα Μέρκελ, η Γερμανίδα καγκελάριος που διευθύνει την προβληματική μπάντα των 17 χωρών, δίνει προεκλογικό αγώνα για να κερδίσει μια τρίτη κυβερνητική θητεία στις εκλογές της 22ας Σεπτεμβρίου. Η ηρεμία οφείλεται, επίσης, στα σημάδια που δείχνουν ότι η οικονομία της Ευρωζώνης εξέρχεται, σταδιακά, από την ύφεση. Ωστόσο, οι διαφωνίες θα ξανακάνουν την εμφάνισή τους μετά τις γερμανικές εκλογές, όταν θα καταστεί σαφές ότι τα ευρωπαϊκά προγράμματα διάσωσης δεν θα λήξουν ομαλά και ότι θ’ ακολουθήσουν ακόμη μεγαλύτεροι λογαριασμοί.

Από τις τρεις χώρες που διασώθηκαν από το 2010, δηλαδή Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία, μόνο μία θα είναι σε θέση να βγει από το πρόγραμμα όπως είχε προβλεφθεί. Χάρη στην ανθεκτική οικονομία της η Ιρλανδία φαίνεται έτοιμη να ολοκληρώσει το πρόγραμμά της στο τέλος του έτους. Πρακτικά, ωστόσο, θα πρόκειται μόνο για μερική έξοδο από το Μνημόνιο. Στο εξής η Ιρλανδία θα βασίζεται στις αγορές για να χρηματοδοτήσει τις ανάγκες της, αντί να βασίζεται στην επίσημη βοήθεια. Δεν θα είναι, πια, υποχρεωμένη να συμμορφώνεται με τους σκληρούς δημοσιονομικούς και οικονομικούς όρους που έθεταν και επιτηρούσαν οι ευρωπαϊκές αρχές και το ΔΝΤ. Παρ’ όλα αυτά η ιρλανδική κυβέρνηση αισθάνεται νευρικότητα στη σκέψη ότι θα είναι και πάλι μόνη της. Και δικαίως, γιατί το δημοσιονομικό έλλειμμα παραμένει υψηλό στο 7,5% του ΑΕΠ. Το δημόσιο χρέος, εξαιτίας της στήριξης των τραπεζών, έχει φτάσει στο 125% του ΑΕΠ. Εχοντας επίγνωση του πόσο ευάλωτη είναι, η ιρλανδική κυβέρνηση θα ήθελε την προστασία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας μέσω του προγράμματός της για απεριόριστη αγορά ομολόγων στη δευτερογενή αγορά. Ωστόσο, η κυβέρνηση θα μπορεί να ευνοηθεί από το πρόγραμμα μόνο αν υπογράψει προληπτικό Μνημόνιο με τον Μηχανισμό Διάσωσης της Ευρωζώνης. Αν και οι όροι του δεύτερου προγράμματος δεν θα είναι τόσο σκληροί, η ιρλανδική οικονομία θα εξακολουθήσει να βρίσκεται υπό επιτήρηση. Επιπλέον, η ΕΚΤ έχει δηλώσει ότι επιθυμεί την εμπλοκή του ΔΝΤ. Κοντολογίς, η Ιρλανδία θα βγει από το ένα Μνημόνιο για να μπει σε άλλο.

Η έξοδος της Ιρλανδίας υποτίθεται ότι θα άνοιγε τον δρόμο και για την έξοδο της Πορτογαλίας στα μέσα του 2014. Ωστόσο, αυτή η προοπτική πλέον αμφισβητείται καθώς η έντονη ύφεση έχει υπονομεύει τη σταθερότητα της κυβέρνησης του Πέντρο Πάσος Κοέλιο. Αν και νωρίτερα εφέτος η Πορτογαλία κατόρθωσε να πάρει ορισμένα χρήματα από τις αγορές, έκτοτε υπέστη πλήγμα από την κυβερνητική κρίση, γεγονός που καθιστά ακόμη δυσκολότερη την προσπάθεια για περιορισμό του δημοσιονομικού ελλείμματος που εφέτος θα φτάσει το 5,5% του ΑΕΠ. Υπό το βάρος του δημοσίου χρέους, οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές της Πορτογαλίας είναι κακές. Το χρέος έχει φτάσει στο 127% του ΑΕΠ και αν υπολογίσει κανείς και κρατικές εγγυήσεις που έχουν δοθεί και κάλλιστα θα μπορούσαν να καταπέσουν κάποια στιγμή, τότε το δημόσιο χρέος φτάνει, σύμφωνα με το ΔΝΤ, στο 140% του ΑΕΠ. Ενώ το επιτόκιο των ιρλανδικών δεκαετών ομολόγων είναι κάτω από το 4%, το πορτογαλικό επιτόκιο είναι πάνω από 6,5%, δηλαδή πολύ υψηλό για μια χώρα με τόσο μεγάλο χρέος. Οι αγορές δεν έχουν πειστεί ότι η Πορτογαλία μπορεί ν’ αποφύγει ένα δεύτερο πρόγραμμα διάσωσης.

Αυτή ήταν η μοίρα της Ελλάδας πέρυσι. Συνολικά με τα δύο προγράμματα διάσωσης η Ελλάδα θα λάβει 246 δισ. ευρώ, ποσό μεγαλύτερο από το ελληνικό ΑΕΠ. Παρ’ όλα αυτά σήμερα χρειάζεται κι άλλα. Το ΔΝΤ υποστηρίζει ότι υπάρχει χρηματοδοτικό κενό ύψους 4,4 δισ. ευρώ το 2014 και 6,5 δισ. το 2015 και πιέζει το Eurogroup να τα καλύψει. Το θεμελιώδες πρόβλημα είναι ότι το ελληνικό δημόσιο χρέος εξακολουθεί να είναι πολύ μεγάλο. Αναμένεται να κορυφωθεί στο 175% του ΑΕΠ το 2013 και υπάρχει η ελπίδα ότι στη συνέχεια θ’ αρχίσει να μειώνεται με τη βοήθεια της συνεχιζόμενης δημοσιονομικής λιτότητας και της οικονομικής ανάκαμψης. Ωστόσο, η Ελλάδα θα χρειαστεί και νέα απομείωση χρέους προκειμένου αυτό να μειωθεί στο 124% του ΑΕΠ μέχρι το 2020. Δεδομένου ότι πλέον τα ελληνικά ομόλογα βρίσκονται στα χέρια των επίσημων πιστωτών και ότι το ΔΝΤ επιμένει να λάβει όλα τα χρήματά του, η απομείωση θα πρέπει να προέλθει από την Ευρωζώνη. Η επίτευξη των στόχων για είσπραξη εσόδων από ιδιωτικοποιήσεις θα βοηθούσε, αλλά μέχρι σήμερα το ιστορικό δείχνει συνεχείς αποτυχίες: εφέτος αναμένεται να συγκεντρωθεί από ιδιωτικοποιήσεις 1 δισ. ευρώ λιγότερο από τον στόχο. Η βασική απάντηση θα πρέπει να είναι διαγραφή χρέους. Η Ευρώπη έχει ήδη μειώσει το κόστος εξυπηρέτησης που καλούνται να καταβάλλουν οι χώρες που έχουν υπογράψει Μνημόνια μέσω της μείωσης του επιτοκίου δανεισμού και της επιμήκυνσης της περιόδου αποπληρωμής. Η Ελλάδα λαμβάνει και επιπλέον βοήθεια, για παράδειγμα τα κέρδη που αποκομίζουν οι κεντρικές τράπεζες από τα ελληνικά κρατικά ομόλογα που κατέχουν. Και πάλι όμως δεν είναι αρκετό. Η άβολη αλήθεια, ήδη διακριτή πριν από τις γερμανικές εκλογές, θα καταστεί πασιφανής μετά τις 22 Σεπτεμβρίου.

Σχετική βελτίωση παρουσιάζει η οικονομία της Ευρωζώνης σύμφωνα με τον δείκτη οικονομικού κλίματος του έγκριτου γερμανικού ινστιτούτου Ifo. Το τρίτο τρίμηνο του 2013 ο δείκτης διαμορφώθηκε στις 102,3 μονάδες, ενώ το δεύτερο τρίμηνο του έτους ήταν στις 95,1 μονάδες. Παρ’ όλα αυτά ο δείκτης οικονομικού κλίματος παραμένει κάτω από τον μακροπρόθεσμο μέσο όρο των 108 μονάδων.

Ωστόσο, οι προσδοκίες για το προσεχές εξάμηνο -πλην Σλοβενίας και Κύπρου - είναι σαφώς καλύτερες στις 106,6 από τις αντίστοιχες των 96,7 μονάδων του δευτέρου τριμήνου στην Ευρωζώνη, ενώ συνθήκες σταθεροποίησης αρχίζουν να διαμορφώνονται.

Σύμφωνα με το ινστιτούτο Ifo, οι χώρες με «ικανοποιητική» οικονομική κατάσταση είναι η Γερμανία και η Εσθονία, ενώ «κακή» θεωρείται πως είναι η προοπτική για τις Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία, Πορτογαλία, Ισπανία και Κύπρο.

Από μέρους της σε συγκρατημένο τόνο και η Τράπεζα της Γαλλίας προβλέπει ισχνή ανάπτυξη το τρίτο τρίμηνο της τάξεως του 0,1% λόγω της μειωμένης εγχώριας ζήτησης. Σε προηγούμενη εκτίμησή της η τράπεζα είχε προβλέψει ανάπτυξη 0,2% για το δεύτερο τρίμηνο, η οποία θα υποδηλώσει λήξη της βραχείας ύφεσης στη Γαλλία, εάν επαληθευτεί από τα στατιστικά δεδομένα.

Η εικόνα στη Γαλλία είναι μεικτή. Ο δείκτης επιχειρηματικού κλίματος στον κλάδο της παροχής υπηρεσιών βελτιώθηκε ελαφρά τον Ιούλιο, ενώ στη μεταποίηση υποχώρησε.

Πάντως, οι προοπτικές στον κλάδο αυτό έχουν καλυτερεύσει, σύμφωνα με την εταιρεία ερευνών Sentix, ενώ και η καταναλωτική εμπιστοσύνη ενισχύθηκε.

(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 11/08/2013)