Περιπέτεια κατά τους Αρχαίους είναι η αιφνίδια μεταστροφή της τύχης.
Η ακροδεξιά Χρυσή Αυγή στα εσωτερικά μας, η πολιτική μας Περιπέτεια, έχει μονοπωλήσει
την προσοχή μας και δεν αφήνει πεδίο για τα εκτός: την Περιπέτεια στον
ευρύτερο κόσμο.
Η απότομη αναστροφή της Ιστορίας έχει συντελεστεί στην Ανατολική Ευρώπη
από το 1989. Τα έως τότε δεδομένα και κεκτημένα της περιοχής απεδείχθησαν έωλα.
Καθεστώτα και πολιτικές διαλύθηκαν, ο βίος των ανθρώπων άλλαξε δραματικά. Οι συνέπειες
έφθασαν και επηρέασαν και την χώρα μας, εσωτερικά και εξωτερικά.
Η ίδια περιπετειώδης πορεία χαρακτηρίζει σήμερα την άλλη μεγάλη περιοχή
στην οποία εντάσσεται η Ελλάδα. Οι ανατροπές σε καθεστώτα, μονολιθικά έως πρόσφατα,
στην Βόρειο Αφρική και ο εμφύλιος πόλεμος στην Συρία μετακινούν ισορροπίες οι οποίες,
όπως οι ευρωπαϊκές πριν από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, έμοιαζαν αμετακίνητες.
Η
διεθνής κοινότητα δεν έχει καν τον χρόνο να συνειδητοποιήσει τι συμβαίνει:
μετά την αναπάντεχη ματαίωση της αμερικανικής επέμβασης στην Συρία, ετέθη ένα νέο,
εξίσου αναπάντεχο, ζήτημα: η αμερικανο-ιρανική προσέγγιση. Η τηλεφωνική επικοινωνία
του Ομπάμα με τον Hassan Rouhani, μετά από τριάντα έτηαμερικανο-ιρανικής
σιωπής, άνοιξε άλλες προοπτικές
Αμερικανοί και Ιρανοί διατηρούν ισχυρές αμοιβαίες μνησικακίες. Η Τεχεράνη
δεν λησμονεί την ανατροπή της δημοκρατικής κυβέρνησης του Mossadegh το 1953 από
την CIA. Οι Αμερικανοί αντιτάσσουν την επίθεση στην αμερικανική πρεσβεία το
1979. Η αντιπαλότητα αυτή δημιούργησε μια γεωπολιτική ανωμαλία. Ο οιωνεί αποκλεισμός
του Ιράν θυμίζει τις χειρότερες στιγμές του Ψυχρού Πολέμου.
Η επιστροφή του Ιράν στην διεθνή κοινότητα θα συνιστούσε απλώς μια
ορθολογική επιλογή, ιδιαίτερα καθώς οι διαδικασίες της περιφερειακής αποσταθεροποίησης
συνεχώς εντείνονται. Όμως, η νέα Περιπέτεια προαναγγέλλει γεωπολιτικές συνέπειες,
πολύ μεγαλύτερες από τις ανατροπές των προηγουμένων χρόνων. Η
de facto συμμαχία
ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρώπη, το Ισραήλ, τους Σαουδάραβες και το
Κατάρ θα κλονιστεί. Οι Σιίτες θα ενισχύσουν την θέση τους στην αντιπαράθεσή τους
με τους Σουνίτες, δηλαδή στην κύρια σύγκρουση της σημερινής μεσανατολικής γεωπολιτικής.
Η Ανθρωπότητα μεταβαίνει προς νέα, δυσπρόβλεπτα σχήματα.
Η εξωτερική πολιτική της Ελλάδας θα επηρεαστεί. Δεσμοί με το Ιράν υφίστανται,
ισχυροί και παραδοσιακοί: ιστορικές αναφορές, αμοιβαία αναγνώριση του ιστορικού
βάθους και της μακρόχρονης συνύπαρξης στον ίδιο γεωγραφικό χώρο. Η ανταγωνιστική
σχέση του σιιτικού Ιράν με την σουνιτική Τουρκία προσθέτει ένα στοιχείο
real
politik. Η Ελλάδα μπορεί να αντλήσει
μεγάλα οφέλη ως δυνάμει σύνδεσμος ανάμεσα στο Ιράν και την Δύση.
Όμως, η Ελλάδα έχει προσεγγίσει
το Ισραήλ. Καθώς η Τουρκία μετασχηματίζεται σε μουσουλμανικό Κράτος, οι ελπίδες
του Ισραήλ για ανασυγκρότηση της παλαιάς τουρκο-ισραηλινής στρατηγικής συμμαχίας
εξατμίζονται. Η Ελλάδα, για πρώτη φορά, διαθέτει ένα αξιόπιστο και αποτελεσματικό
περιφερειακό σύμμαχο ο οποίος μπορεί να την στηρίξει σε όλους τους τομείς: οικονομία,
τεχνολογία, στρατιωτικά, υπηρεσίες πληροφοριών.
Το Ισραήλ δεν φαίνεται να επιθυμεί την ενδεχόμενη επιστροφή του Ιράν
στην διεθνή σκηνή. Πόση εμπιστοσύνη μπορεί να δοθεί στις ιρανικές δηλώσεις για αναγνώριση
του Ολοκαυτώματος; Μήπως η υπαινισσόμενη στροφή αποτελεί απλώς έναν ελιγμό, σκοπός
του οποίου είναι να αποτραπεί η απειλή στις πυρηνικές εγκαταστάσεις, να αμβλυνθεί
η οικονομική πίεση της διεθνούς κοινότητας, να κερδηθεί χρόνος εν αναμονή ενός ευνοϊκότερου
συσχετισμού δυνάμεων; Από την άλλη, το Ισραήλ έχει συμφέρον να διαπραγματεύεται
με μια συγκροτημένη δύναμη, αντί να αντιμετωπίζει τα ισλαμιστικά νεφελώματα.
Η τρέχουσα Περιπέτεια θέτει όλους τους γεωπολιτικούς παράγοντες μπροστά
σε σοβαρά ερωτήματα. Οι απαντήσεις ως προς την ελληνική εξωτερική πολιτική δεν είναι
προφανείς. Η προσέγγιση με το Ισραήλ προϋποθέτει υπεύθυνη και συνεπή διαδικασία.
Η διαμόρφωση κλίματος εμπιστοσύνης απαιτεί σταθερότητα και συνέχεια, ιδιαίτερα με
δεδομένη την ισραηλινή ψυχολογία. Μια απροετοίμαστη ελληνική στροφή προς το Ιράν
θα μπορούσε να καταστρέψει εν τω γίγνεσθαι την ελληνο-ισραηλινή σύγκλιση.
Η ελληνική διπλωματία θα χρειαστεί να κινητοποιήσει όση φαντασία και
δημιουργικότητα διαθέτει, ώστε να επιτύχει την σύνθεση των αντιθέτων. Ο Πρωθυπουργός
ενδέχεται να αντιμετωπίσει αυτά τα διλήμματα στο επικείμενο ταξίδι του στις Ηνωμένες
Πολιτείες.
* Ο κ.
Γ. Σ. Πρεβελάκης είναι Καθηγητής Γεωπολιτικής στην Σορβόννη και Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδος στον ΟΟΣΑ
Δημοσιεύθηκε στην "Εστία" την
Τρίτη
,
1 Οκτωβρίου 2013