Είναι αδύνατον να κατανοήσει κανείς τις προοπτικές για τις τιμές ενέργειας -σε διεθνές ή εγχώριο επίπεδο- χωρίς να δει προσεκτικά τι γίνεται στην αγορά φυσικού αερίου. Η απλοϊκή εκτίμηση είναι πως επειδή ενισχύεται η ζήτηση θα πρέπει να αυξηθούν αμείλικτα και οι τιμές. Αυτή η εκτίμηση στηρίζει και πολλές επίσημες κρατικές προβλέψεις όπως επίσης και τα επιχειρηματικά σχέδια αρκετών αισιόδοξων παραγωγών. Η πραγματικότητα, όμως, είναι πολύ πιο περίπλοκη. Η ανάδειξη της αγοράς spot δείχνει ότι υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες να μειωθούν τελικά οι τιμές την επόμενη δεκαετία.
Ιστορικά υπήρχαν τρεις τοπικές αγορές φυσικού αερίου: Βόρειος Αμερική, Ευρώπη και προσφάτως η Ασία. Στις δύο πρώτες, η προμήθεια φυσικού αερίου γινόταν κυρίως από αγωγούς και οι τιμές καθορίζονταν από τα μακροπρόθεσμα συμβόλαια που ήταν συνδεδεμένα με την τιμή του πετρελαίου. Στην Ασία, η αγορά προμηθεύεται από εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG).
Την τελευταία δεκαετία, αυτή η ελεγχόμενη αγορά κατά την οποία δεν υπήρχε ανάπτυξη των κοιτασμάτων φυσικού αερίου χωρίς να υπάρχουν πρότερα συμβόλαια πώλησης, έχει διαταραχθεί πρωτίστως από την ανάπτυξη του trading LNG μέσω του οποίου μπορεί να γίνει προμήθεια σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη και προσφάτως μέσω της ανάπτυξης του σχιστολιθικού αερίου στις ΗΠΑ, που έχει μειώσει τις εισαγωγές και έχει αυξήσει τις προοπτικές των αμερικανικών εξαγωγών. Επειδή, όμως, το LNG περιλαμβάνει μεγάλες εμπροσθοβαρείς κεφαλαιακές δαπάνες, τα έργα προχωρούσαν μόνο όταν υπήρχαν μακροπρόθεσμα συμβόλαια πώλησης του φυσικού αερίου και τα οποία είναι συνήθως συνδεδεμένα με το πετρέλαιο.
Τώρα, όμως, αυτή η τάξη πραγμάτων καταρρέει. Αναδεικνύεται μία αγορά spot η οποία σταδιακά επιβάλλει τον ανταγωνισμό. Ο σύνδεσμος με τις τιμές του πετρελαίου σπάει και, παρά την αύξηση της ζήτησης στην Ασία, η τάση είναι υπέρ των αγοραστών και όχι των πωλητών.
Τρεις είναι οι κινητήριοι παράγοντες για αυτήν την αλλαγή.
Πρώτον, αποδεικνύεται ότι η προσφορά αερίου είναι άφθονη. Υπήρξαν αρκετές ανακαλύψεις νέων κοιτασμάτων στην Αφρική και στην ανατολική Μεσόγειο. Η προσφορά από την Κασπία και την κεντρική Ασία σταδιακά μεταφέρεται στην αγορά. Το εμπόριο LNG αυξάνεται κάθε χρόνο, δημιουργώντας νέες εναλλακτικές για τις εταιρείες κοινής ωφέλειας και άλλους χρήστες αερίου ανά τον κόσμο.
Δεύτερον, από την πλευρά της ζήτησης το φυσικό αέριο εξοβελίζεται από την κρίσιμη αγορά παραγωγής ενέργειας στην Ευρώπη. Δεδομένης της υπονόμευσης από τις εξαγωγές άνθρακα των ΗΠΑ και με τον περιορισμό που επιβάλλει η στροφή στη χρήση ανανεώσιμων πηγών στη Γερμανία και στη Βρετανία, συρρικνώνεται το μερίδιο αγοράς του φυσικού αερίου.
Τρίτον, υπάρχει η τεχνολογία. Η Shell, για παράδειγμα, προσφάτως ανακοίνωσε ότι προσβλέπει σε μία νέα γενιά εγκαταστάσεων LNG που θα επιτρέπουν την άντληση υποθαλάσσιων κοιτασμάτων σε βάθη μεγαλύτερα των 200 μ. (που κατά την εταιρεία υπολογίζονται στα 800 τρισ. κυβικά πόδια).
Βεβαίως, η ζήτηση στην Ασία εξακολουθεί να αυξάνεται. Και εκεί, όμως, οι καταναλωτές που έχουν κουραστεί από τη μεγάλη διαφορά των τιμών αρχίζουν να αντιδρούν. Οι κυβερνήσεις της Ινδίας και της Ιαπωνίας συζητούν το ενδεχόμενο συνεργασίας στην αντιμετώπιση των πωλητών φυσικού αερίου. Ακόμη και εάν η Κίνα δεν συμμετάσχει σε αυτήν τη συνεργασία, οι Ασιάτες αγοραστές θα μπορούσαν να επιβάλουν αλλαγές στον μηχανισμό των τιμών, συνδέοντας ουσιώδεις μακροπρόθεσμες συμφωνίες με τις τιμές όπως ορίζονται από τον αμερικανικό δείκτη αναφοράς Henry Hub.
Όταν η αγορά ορίζεται από τους αγοραστές, τότε οι τιμές τείνουν να υποχωρήσουν. Σε μία αγορά που είναι όλο και περισσότερο ανοιχτή με πολλούς αγοραστές και πωλητές, η τάση για τις τιμές είναι να καθορίζονται από τον άμεσο ανταγωνισμό για την προσφορά μέσω των συναλλαγών. Η αλλαγή μόλις αρχίζει, αλλά η τάση είναι εμφανής.
Ο αντίκτυπος θα γίνει αισθητός σε όλους όσοι εμπλέκονται. Οι καταναλωτές θα ευνοηθούν ενόσω οι αγορές spot δεν εκτοξεύονται και θα εξοβελίσουν την πλεονάζουσα παραγωγή. Ενδεχομένως ορισμένα κράτη – εισαγωγείς να δεχθούν τη θέσπιση κατώτατων ορίων στις τιμές σε αντάλλαγμα εγγυημένη προσφορά, προκειμένου να περιοριστεί η αστάθεια.
Οι παραγωγοί θα αναγκαστούν να το ξανασκεφτούν και να εγκαταλείψουν το βασικό σενάριο των εσαεί αυξανόμενων τιμών. Από τη ρωσική Αρκτική μέχρι την Αυστραλία, τα ακριβά projects για LNG έχουν παγώσει, αρκετά αναμένεται να αναβληθούν ή ακόμη και να εγκαταλειφθούν.
Η μεγαλύτερη πρόκληση τίθεται για όσους έχουν συμβόλαια που πλέον διακυβεύονται. Στη Γερμανία, η ανάδειξη της τιμολόγησης βάσει της αγοράς, με την οποία οι τιμές καθορίζονται από τον βραχυπρόθεσμο ανταγωνισμό και όχι από μακροπρόθεσμα συμβόλαια, είναι άμεση πρόκληση σε προμηθευτές όπως η Gazprom. Άλλοι μεγάλοι παραγωγοί, όπως το Κατάρ που εξαρτώνται από το φυσικό αέριο, θα πρέπει να προσαρμοστούν στη νέα τάξη πραγμάτων. Ελπίδα τους θα πρέπει να είναι ότι με τις χαμηλότερες τιμές, σε συνδυασμό με την αυξημένη εμπιστοσύνη για την ασφάλεια της προσφοράς, θα ενθαρρυνθούν περισσότεροι καταναλωτές να κάνουν στροφή στο φυσικό αέριο.
Οι αποτελεσματικές αγορές διαμορφώνουν τόσο την προσφορά όσο και τη ζήτηση και η ανάδειξη μιας ισχυρής αγοράς spot, η οποία θα θέτει τις τιμές για όλους, ενισχύει την εκτίμηση ότι το φυσικό αέριο θα είναι ο κυρίαρχος κλάδος ενέργειας το πρώτο μισό του 21ου αιώνα.
(www.euro2day.gr)