Στην ανατολή του 2014 «η μυστική βοή των πλησιαζόντων γεγονότων»
προειδοποιεί για τις αλλαγές που συμβαίνουν στον πλανήτη και τις
προκλήσεις για την οικονομική ανάπτυξη και επιβίωση της ανθρωπότητας.
Χρειάσθηκαν χιλιάδες χρόνια μέχρι ο ανθρώπινος πληθυσμός να φθάσει το 1
δισ., κάποια ημέρα μέσα στο 1804, μόνο 123 χρόνια για να διπλασιασθεί το
1927 και από τότε, με μία εκθετική πορεία, εκτινάχθηκε στα 7 δισ. το
2013 με πρόβλεψη τη διακύμανση μεταξύ 8 - 10 δισ. το 2050 με περισσότερο
πιθανό το άνω όριο της πρόβλεψης, ιδιαίτερα μετά την πρόσφατη
εγκατάλειψη της πολιτικής του ενός παιδιού ανά οικογένεια από την Κίνα.
Μία απλή παρατήρηση δείχνει ότι οι πληθυσμιακές αλλαγές
πραγματοποιούνται στην Ασία και στην Αφρική, με τον πληθυσμό της Ευρώπης
να αποτελεί μικρό ποσοστό στο συνολικό άθροισμα.
Αυτή η αναδυόμενη νέα πραγματικότητα, σε συνδυασμό με τις τεχνολογικές
εξελίξεις και τη μορφή της επικρατούσας οικονομίας σε παγκόσμια κλίμακα,
διαμορφώνει τους νέους γεωπολιτικούς συσχετισμούς και μεταφέρει το
κέντρο βάρος των εξελίξεων σε αυτές τις περιοχές του πλανήτη.
Τόσο για τις αναπτυγμένες όσο και για τις άλλες οικονομίες του πλανήτη η
επιβίωση και οι προοπτικές για την ευημερία τους εξαρτάται από τον
βαθμό κάλυψης των αναγκών τους σε ενέργεια. Με ενεργειακή κατά κεφαλή
κατανάλωση 5toes/year για τις αναπτυγμένες οικονομίες, το 1toes/year
αποτελεί το όριο κάτω από το οποίο επικρατούν ο αναλφαβητισμός, η υψηλή
παιδική θνησιμότητα και οι υψηλοί δείκτες γεννητικότητας και
θνησιμότητας. Συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη κοινωνικών αναταραχών,
ακραίων φανατικών κινημάτων και μεταναστευτικών ρευμάτων. Σε ό,τι αφορά
στη σύνθεση του ενεργειακού μείγματος τα συμβατικά καύσιμα (άνθρακας και
υδρογονάνθρακες) θα συνεχίζουν να κυριαρχούν, με αυξανόμενη τη
συμμετοχή των ΑΠΕ και της πυρηνικής ενέργειας με την κατασκευή πρόσθετων
μονάδων. Όλες οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι ο 21ος αιώνας θα συνεχίσει να
κυριαρχείται από τη χρήση των υδρογονανθράκων, ιδιαίτερα μετά τη νέα
πραγματικότητα που διαμορφώνεται από την εμπορική εκμετάλλευση των μη
συμβατικών μορφών τους. Η εκμετάλλευση του σχιστολιθικού αερίου έχει ήδη
μεταβάλει το χαρακτήρα της ενεργειακής βιομηχανίας των ΗΠΑ από
εισαγωγική σε εξαγωγική. Φορτία LNG και άνθρακα, που απελευθερώνονται
από τις αγορές των ΗΠΑ, αναζητούν νέους προορισμούς διαμορφώνοντας νέες
γεωπολιτικές ισορροπίες.
Χωρίς αμφιβολία, η είσοδος των μη συμβατικών υδρογονανθράκων στην
κάλυψη των αναγκών της ζήτησης επιφέρει αλλαγές στην οργάνωση και
λειτουργία των παγκόσμιων αγορών και στις υφιστάμενες γεωπολιτικές
ισορροπίες.
Η αντιμετώπιση όμως του προβλήματος των αυξανόμενων
ενεργειακών αναγκών, με αυτό το ενεργειακό μίγμα, διαμορφώνει
ταυτοχρόνως μία πρωτόγνωρη μέσο ? μακροπρόθεσμη απειλή για ολόκληρη την
ανθρωπότητα, που προκύπτει από την αύξηση των εκπομπών CO2 που κατά
κύριο λόγο ευθύνονται για τη διαπιστούμενη υπερθέρμανση του πλανήτη.
Καθώς οι προσπάθειες για συγκράτηση της αύξησης της θερμοκρασίας της
ατμόσφαιράς δεν φαίνεται να αποδίδουν, οι προβλέψεις διεθνών οργανισμών,
όπως η ΙΕΑ και ο ΟΗΕ, για αυξήσεις 3-40 C μέχρι το 2060 οδηγούν σε
καταστροφικές και μη αναστρέψιμες εξελίξεις.
Μέσα σε ένα πλαίσιο
παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, μειωμένες εσοδείες σιτηρών στη Β.
Αμερική ή στη Κ. Ασία είναι αναμενόμενο να προκαλέσουν αύξηση των τιμών
τους στις διεθνείς αγορές και συνακόλουθες κοινωνικές εκρήξεις σε χώρες
με πληθυσμούς και εισοδήματα κάτω των ορίων της φτώχειας.
Μία
κυριολεκτικά εφιαλτική προοπτική αναδύεται καθώς η συνέχιση της
πληθυσμιακής έκρηξης θα αυξάνει τη ζήτηση σε ενέργεια, νερό, τρόφιμα και
πρώτες ύλες και θα διαμορφώνει όρους κοινωνικών αναταραχών, τοπικών και
περιφερειακών συγκρούσεων, ισχυρών μεταναστευτικών ρευμάτων και
ασύμμετρων απειλών.
Παρά ταύτα οι συζητήσεις, υπό την αιγίδα του
ΟΗΕ δεν έχουν φέρει μέχρι τώρα ικανοποιητικά αποτελέσματα, με τις
κυβερνήσεις των κρατών- μελών να υπερασπίζονται τα βραχυχρόνια
συμφέροντά τους. Η πρώτη περίοδος εφαρμογής των μηχανισμών του
πρωτοκόλλου του Κιότο δεν επέτυχε να προκαλέσει τις αναγκαίες συνέργειες
στην επιθυμητή κλίμακα.
Όσο για τις δεσμεύσεις της δεύτερης
περιόδου, αυτές προοιωνίζονται ακόμη δυσμενέστερες εξελίξεις, καθώς η
παγκόσμια οικονομική ύφεση έχει κάνει διστακτικές τις αναπτυγμένες χώρες
στην εκπλήρωση της συμφωνίας για συνεισφορά 200 δισ. ευρώ ετησίως μέχρι
το 2020 προς τις αναπτυσσόμενες, για τη συμμετοχή τους στην
αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Παρά ταύτα το νέο πλαίσιο
προσεγγίσεων οδηγεί στην ανάπτυξη μίας νέου τύπου παγκόσμιας οικονομίας,
με πράσινα χαρακτηριστικά και διαμορφώνει προϋποθέσεις μίας περισσότερο
αισιόδοξης προοπτικής. Αυτή η «πράσινη οικονομία» καλείται να
μετασχηματίσει τη σημερινή «καφέ οικονομία» ώστε να διαχειρισθεί
ισόρροπα σε παγκόσμια κλίμακα, τη συνεχιζόμενη πληθυσμιακή αύξηση με τις
προσδοκίες για οικονομική ανάπτυξη και την εξασφάλιση των αναγκαίων
πρώτων υλών, συμπεριλαμβανομένων και αυτών των συμβατικών ενεργειακών,
με ταυτόχρονη και δραστική μείωση των εκπομπών CO2. Καθώς η ενεργή
συμμετοχή στη νέα οικονομική πραγματικότητα στηρίζεται κυριολεκτικά στη
γνώση, την τεχνολογία και την καινοτομία, οι χώρες και οι σχηματισμοί
χωρών που θα συμμετάσχουν από την αρχή στη προσπάθεια αυτή, είναι εύλογο
ότι θα έχουν και τα περισσότερα οικονομικά οφέλη. Η Ελλάδα θα μπορούσε
να διεκδικήσει ένα σοβαρό, για το μέγεθός της, μερίδιο αν μπορούσε να
απαλλαγεί από την εσωστρέφεια, τις στρεβλώσεις και δυσλειτουργίες που
χαρακτηρίζουν τις μέχρι σήμερα πολιτικές της σε αυτόν τον κρίσιμο τομέα
για την οικονομική της ανάπτυξη.
Το ευτύχημα είναι ότι η χώρα
διαθέτει τη κατάλληλη γεωγραφική, πολιτισμική και πολιτική θέση και το
αναγκαίο επιστημονικό και τεχνολογικό δυναμικό για να συμμετάσχει στη
προσπάθεια αυτή. Το δυστύχημα είναι ότι στις ποικιλώνυμες πολιτικές
ηγεσίες μας δεν υπάρχει γνώση, πολιτική βούληση και εθνικός σχεδιασμός
για μία τέτοια προσπάθεια. Οι ηγέτες μας όταν δεν εξαντλούνται σε
ανταλλαγή ύβρεων για το μνημόνιο ονειρεύονται υπουργικούς και
πρωθυπουργικούς θώκους, αρνούμενοι να ακούσουν «τη βοή των πλησιαζόντων
γεγονότων». Ως πότε;
(από την εφημερίδα "ΗΜΕΡΗΣΙΑ", 25-26/01/2014)