Το κοινό ανακοινωθέν των
Αναστασιάδη-Έρογλου στις 11 Φεβρουαρίου και ο διπλωματικός μαραθώνιος που
προηγήθηκε, πρωτοστατούντων των κυβερνήσεων των ΗΠΑ και Μ. Βρετανίας, έθεσαν για
μια ακόμη φορά σε τροχιά "επίλυσης" και "εξεύρεσης" λύσης το Κυπριακό. Σε
αντίθεση όμως με τις προηγούμενες προσπάθειες και ιδιαίτερα αυτή του περίφημου
σχεδίου «Ανάν» το 2004, που τελικά απορρίφθηκε από την πλειοψηφία του
Κυπριακού Ελληνισμού, η τωρινή πρωτοβουλία για την εξεύρεση λύσης οδηγείται όχι τόσο από
πολιτικές εξελίξεις, όπως ήτο η περίπτωση του σχεδίου Ανάν εν όψει της τότε
εισδοχής της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά από γεωπολιτικές προτεραιότητες.
Οι προτεραιότητες αυτές έχουν δύο
βασικές και εξίσου σοβαρές συνιστώσες. Η πρώτη συνιστώσα έχει να κάνει με την
ανάγκη δημιουργίας ενός σταθερού άξονα οικονομικής λειτουργίας και ανάπτυξης
στην περιοχή με την συμμετοχή της Τουρκίας, του Ισραήλ, της Κύπρου και της
Ελλάδας. Η συνύπαρξη και αρμονική συνεργασία μεταξύ των τεσσάρων αυτών κρατών
όπου αύριο, μετά την κατάπαυση του πυρός στη Συρία, μπορεί να προστεθεί και ο
Λίβανος, αποτελεί πλέον ύψιστη προτεραιότητα της εξωτερικής πολιτικής της
κυβέρνησης Ομπάμα και κατ’ επέκταση του Ευρωιερατείου των Βρυξελλών και του
Βερολίνου. Η δε δημιουργία ενός σταθερού οικονομικού χώρου στο νοτιο-ανατολικό
άκρο του ΝΑΤΟ που θα περικλείει όλη την Ανατολική Μεσόγειο αποτελεί ένα
απαραίτητο όρο για την σταδιακή απεμπλοκή, ή έστω μείωση της παρουσίας, των ΗΠΑ
στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής (ΜΕΝΑ). Η δε
Κύπρος με το ασαφές καθεστώς της έναντι της Ε.Ε. (αφού το Ευρωπαϊκό δίκαιο
εφαρμόζεται κατ’ ανάγκην μόνο στο ελεύθερο τμήμα της Κυπριακής Δημοκρατίας)
παραμένει στα μάτια των ΗΠΑ-ΕΕ, βοηθούσης και της αρνητικής στάσης της
Τουρκίας, μια ανορθογραφία εάν όχι παραφωνία και αγκάθι στην διαμόρφωση του
νέου σκηνικού. Ενός φιλόδοξου και κατά την άποψη τους ρεαλιστικού σκηνικού το
οποίο οι μεγάλες δυνάμεις επείγονται πλέον να ξεδιπλώσουν εν όψει μιας μάλλον
ανεξέλεγκτης και απρόβλεπτης κατάστασης στον άξονα Συρίας – Ιράκ (με άμεση και
διαρκή απειλή την κήρυξη από την Αλ-Κάιντα ενός διεθνούς Τζιχάντ με πρώτο
βήμα την αναβίωση του Χαλιφάτου) με σοβαρές
αρνητικές επιπτώσεις για την ασφάλεια της ευρύτερης ΜΕΝΑ όπως εξάλλου βιώνεται
σήμερα σε Λιβύη και Αίγυπτο. Γι’ αυτό εξάλλου η κυβέρνηση Ομπάμα προσπαθεί πάση
θυσία να εξεύρει ένα νέο
modus
vivendi
με το Ιράν το οποίο σύντομα θα κληθεί να παίξει ένα σταθεροποιητικό ρόλο, με
την πλήρη στήριξη των ΗΠΑ-ΕΕ, στην ευρύτερη περιοχή.
Η δεύτερη συνιστώσα που στην
ουσία αποτελεί μέρος της πρώτης εν είδει εφαπτόμενων κύκλων, είναι η ανάγκη
αξιοποίησης σε μεγάλη κλίμακα των
σημαντικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων που έχουν εξευρεθεί στις ΑΟΖ του Ισραήλ και Κύπρου και την συμβολή τους
στην μερική απεξάρτηση της Ευρώπης από το Ρωσικό αέριο, όταν η ΕΕ-28 εισάγει,
ως γνωστόν, περί το 70% του φυσικού αερίου που καταναλώνει. Πρόκειται για
πραγματικά και επιβεβαιωμένα κοιτάσματα – σε αντίθεση με αυτά που εικάζεται ότι υπάρχουν στον Ελλαδικό χώρο στο
Ιόνιο και Νοτίως της Κρήτης – το συνολικό μέγεθος των οποίων αγγίζει τα 1.1
τρις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, δηλ. όσα έχουν ανακαλυφθεί μέχρι τώρα στον
Αζέρικο τομέα της Κασπίας. Με το Ισραήλ να έχει προχωρήσει ήδη στην αξιοποίηση
τους αφού από τα μέσα του 2013 ξεκίνησε η παραγωγή στο κοίτασμα Ταμάρ (χωρητικότητας
270
bcm) με την
μεταφορά φυσικού αερίου μέσω αγωγού προς το Ισραήλ και την εκμετάλλευση του
γιγαντιαίου κοιτάσματος Λεβιάθαν (χωρητικότητας 500
bcm) να ακολουθεί με προοπτική έναρξης της εκεί
παραγωγής το 2016/17.
Στην δε Κύπρο ως γνωστό προχωρούν
οι έρευνες τόσο στο Οικόπεδο 12, όπου υπάρχουν αποδεδειγμένα αποθέματα της
τάξης των 200
bcm
ή 4.0 – 5.0
tcfs,
όσο και στα οικόπεδα 2,3, 9, 10 και 11 με την συμμετοχή των διεθνών εταιρειών
Total,
ENI και
Kogas. Βάσει των μέχρι σήμερα υφιστάμενων
στοιχείων εκτιμάται ότι τα κοιτάσματα φυσικού αερίου αλλά και πετρελαίου της ευρύτερης περιοχής εντός
της Κυπριακής ΑΟΖ περικλείουν σημαντικές ποσότητες που μπορούν να υποστηρίξουν
την λειτουργία ενός σταθμού υγροποίησης φυσικού αερίου (
liquefaction
plant), πράγμα το οποίο θα
καταστήσει την Κύπρο σημαντικό εξαγωγέα, καθ’ ότι οι εγχώριες μελλοντικές της
ανάγκες θεωρούνται πολύ μικρές και άρα το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος της
παραγωγής θα διατίθεται για εξαγωγές. Και ασφαλώς, ανάλογα με το μέγεθος των
κοιτασμάτων που αναμένεται να επιβεβαιωθούν (δηλ.
proven
reserves) θα εξαρτηθεί το
κατά πόσο θα μπορεί να λειτουργήσει αυτόνομα ο σταθμός υγροποίησης που έχει ήδη
οριοθετηθεί στην περιοχή Βασιλικού (δηλ. χωρίς επιπρόσθετο αέριο από το Ισραήλ)
και εάν υπάρχει παράλληλα εναλλακτική δυνατότητα εξαγωγών μέσω αγωγών προς
άλλους προορισμούς όπως λ.χ. Αίγυπτος, Ελλάδα ή ακόμα και Τουρκία.
Πέραν της βέλτιστης αλλά ακριβής
λύσης της κατασκευής σταθμού υγροποίησης, το κόστος του οποίου είναι της τάξης
των $10,0 δις, μελετώνται και αξιολογούνται οι εξής εναλλακτικές λύσεις:
(1) Η
μεταφορά μέσω υποθαλάσσιου αγωγού μήκους περίπου 200 χλμ. ποσοτήτων αερίου από
τα κοιτάσματα Αφροδίτη και Λεβιάθαν στον υπολειτουργούντα σταθμό υγροποιημένου
αερίου στην
Damietta
στην Αίγυπτο. Μια φθηνή σχετικά επένδυση της τάξης των $500 εκατ. που θα
επιτρέψει την σχεδόν άμεση, δηλ. εντός του 2017, εξαγωγή αερίου. Το πολιτικό
ρίσκο της Αιγύπτου είναι μεν υπαρκτό αλλά και η αμεσότητα που προσφέρει η
συγκεκριμένη λύση και ο ισχυρός λόγος
cost/
benefit
την καθιστούν λίαν ελκυστική.
(2) Η
δεύτερη λύση είναι ο αγωγός
East
–
Med
αρχικής
χωρητικότητας 8,0
bcm,
μήκους 1,150 χλμ, ο οποίος θα συνδέσει την Κύπρο με την Ελλάδα και την Ιταλία
με απευθείας πρόσβαση στις Ευρωπαϊκές αγορές. Το κόστος κατασκευής του αγωγού
είναι σαφώς μικρότερο της μονάδος
LNG και εκτιμάται στα $6.0 δις , αλλά το έργο είναι κατασκευαστικό,
απαιτητικό και προϋποθέτει ένα ξεκάθαρο λειτουργικό πλαίσιο αφού η Κύπρος, και
κατ’ επέκταση το Ισραήλ, θα δεσμευτούν μακροπρόθεσμα με συγκεκριμένους
αγοραστές στην Ευρώπη.
(3) Η
τρίτη και τελευταία πολυσυζητημένη λύση είναι αυτή της κατασκευής, από το
Ισραήλ, αγωγού που θα μεταφέρει φυσικό αέριο κυρίως από το κοίτασμα Λεβιάθαν,
και εάν χρειασθεί και μέρος από τα κυπριακά κοιτάσματα, στην Τουρκία με τμήμα
του αγωγού να διέρχεται μέσω της κυπριακής ΑΟΖ. Σε αυτήν την περίπτωση οι εκτιμώμενες
προς εξαγωγή ποσότητες δεν θα
υπερβαίνουν τα 8.0
bcm
συνολικά με την Κύπρο να συνεισφέρει 2.0 με 3.0
bcm. Το αέριο αυτό που θα αγοράζεται σε διεθνείς τιμές θα χρησιμοποιείται αποκλειστικά για τις εγχώριες ανάγκες
της Τουρκίας, η κατανάλωση της οποίας έως το 2020 εκτιμάται ότι θα έχει υπερβεί
τα 60.0
bcm και άρα επ’
ουδενί λόγω θα μπορεί μέσω Τουρκίας να εξάγεται στην Ευρώπη. Εξάλλου κάτι
τέτοιο θα προϋπέθετε την ροή πολύ μεγαλύτερων ποσοτήτων και την κατασκευή στη
Τουρκία πανάκριβου νέου αγωγού άνω των 1,500χλμ με κόστος που θα υπερβαίνει τα
$5.0 δις ενώ δεν υπάρχει πρόβλεψη για νέο σύστημα αγωγών πέραν του ΤΑΝΑ
P –
TAP για την μεταφορά του αερίου αυτού
στις Ευρωπαϊκές αγορές. Άρα ο μελλοντικός ρόλος της Τουρκίας ως χώρας
transit
του
αερίου από τα κοινά Ισραηλο - Κυπριακά κοιτάσματα ή είναι εκ των πραγμάτων
σοβαρά περιορισμένος ή και ανύπαρκτος.
Με την τελική επενδυτική απόφαση
(
FID) για την κατασκευή
του σταθμού υγροποίησης, , επί θύραις, αφού αυτή έχει ορισθεί για το β’ εξάμηνο
του 2015, οι εταιρείες πιέζουν για την εξεύρεση και μιας δεύτερης εναλλακτικής λύσης για την εξαγωγή των πρώτων
ποσοτήτων φυσικού αερίου προ του 2018. Με την λύση της Αιγύπτου να προκρίνεται
έναντι των άλλων ως την πλέον οικονομική και πλέον γρήγορη στην υλοποίηση, αφού
αυτή θα εξυπηρετεί μέσω κοινού αγωγού το Λεβιάθαν και το Αφροδίτη.
Εν όψει λοιπόν των τελικών
αποφάσεων για την εξαγωγή και αξιοποίηση του φυσικού αερίου της περιοχής οι μεγάλες δυνάμεις πιέζουν για μια «λύση» του
Κυπριακού εδώ και τώρα ώστε να συμπεριλάβουν την Τουρκία, μέσω της
Τουρκοκυπριακής Μειονότητας, στο μοίρασμα από την αξιοποίηση των κοιτασμάτων.
Το «δώρο» αυτό προς την Τουρκία το θεωρούν
απαραίτητο για να εξαγοράσουν την απρόσκοπτη υποστήριξή της στη δόμηση του νέου
οικονομικού χώρου που θα επιχειρήσουν να δημιουργήσουν. Εάν όμως η Κυπριακή
Δημοκρατία προλάβει και συμβολαιοποιήσει τις προς εξαγωγή ποσότητες, κάτι που
μπορεί να γίνει μόνο όταν ληφθούν οι οριστικές επενδυτικές αποφάσεις (
FID), τότε ισχυροποιείται
σημαντικά η διαπραγματευτική της θέση, πράγμα που θα την βοηθήσει να επιδιώξει
καθαρές λύσεις ως ανεξάρτητη και κυρίαρχη Κυπριακή Δημοκρατία, και όχι ως
"συνιστώσα κοινότητα" ή "πολιτειακό καθεστώς", σύμφωνα με
το πνεύμα και το γράμμα του κοινού ανακοινωθέντος Αναστασιάδη-Έρογλου. Συνεπώς
η Κύπρος σήμερα έχει κάθε συμφέρον, έστω και με αγώνα δρόμου, να επιδιώξει την
επίσπευση όλων των ερευνητικών εργασιών και να κερδίσει τον απαραίτητο χρόνο
ώστε να μπορέσει να συμβολαιοποιήσει τις προς εξαγωγές ποσότητες πριν ασκηθούν
εκ νέου στους πολιτικούς της αφόρητες πιέσεις για την επίτευξη
"λύσης", που μόνο λύση δεν θα είναι.