Μια χρυσή ευκαιρία για να ενισχύσει τη θέση του ως ενεργειακός
εταίρος της Ευρώπης και αξιόπιστη εναλλακτική λύση σε σχέση με τη Ρωσία
βλέπει το Αζερμπαϊτζάν, καθώς η ένταση στις σχέσεις Μόσχας-Δύσης
παραμένει. Την ίδια στιγμή, η Ε.Ε. δεν έχει ανοίξει τα χαρτιά της για το
πώς βλέπει τον «Turkish Stream», δηλαδή το project μεταφοράς του
ρωσικού αερίου μέσω Τουρκίας στα ελληνο-τουρκικά σύνορα. Πρόκειται για
το διάδοχο σχήμα του South Stream που ο Βλαντίμιρ Πούτιν «πάγωσε» στις
αρχές Δεκεμβρίου.
Για όσους αμφέβαλαν για το οριστικό της
απόφασης, ο επικεφαλής της ρωσικής Gazprom, Aλεξέι Μίλερ, διαμήνυσε την
περασμένη εβδομάδα στον αρμόδιο για την ενεργειακή ένωση αντιπρόεδρο της
Κομισιόν, Μάρος Σέφτσοβιτς που επισκέφθηκε τη Μόσχα ότι ο Turkish
Stream είναι πλέον η μοναδική διαδρομή για τη μεταφορά των 63 δισ.
κυβικών μέτρων φυσικού αερίου που διακινούνται σήμερα μέσω της
Ουκρανίας. Άλλες επιλογές δεν υπάρχουν. Οι Ευρωπαίοι εταίροι μας έχουν
ενημερωθεί γι΄ αυτό και πρέπει να δημιουργήσουν τις απαραίτητες υποδομές
μεταφοράς φυσικού αερίου από τα σύνορα της Τουρκίας και της Ελλάδας».
Project 45 δισ. δολ.
Στο πλαίσιο αυτό, οι Βρυξέλλες που μέχρι πρότινος αντιμετώπιζαν με
καχυποψία το Μπακού (κάτι που αντανακλάται και στην κωλυσιεργία της
Επιτροπής Ανταγωνισμού της Ε.Ε. για την έγκριση της εξαγοράς του 66% του
ΔΕΣΦΑ από την κρατική πετρελαϊκή εταιρεία του Αζερμπαϊτζάν SOCAR)
άρχισε να βλέπει πιο θερμά την ασιατική χώρα που θα μπορούσε να
διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας και
την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας.
Είναι λοιπόν πιθανό οι
Βρυξέλλες να προωθήσουν με μεγαλύτερη ζέση το project του «Νότιου Αγωγού
Αερίου» (Southern Gas Corridor-SGC), αξίας 45 δισ. δολαρίων που
προβλέπει τη μεταφορά φυσικού αερίου από το κοίτασμα Σαχ Ντενίζ του
Αζερμπαϊτζάν στην Ευρώπη, μέσω ενός συστήματος τριών αγωγών, συνολικού
μήκους 3.500 χιλιομέτρων: Του South Caucasus Pipeline (SCP) που
εκτείνεται από το Αζερμπαϊτζάν έως τα σύνορα Τουρκίας-Γεωργίας, του
Trans-Anatolian Pipeline (ΤΑΝΑP) που διασχίζει ολόκληρη την Τουρκία και
του ΤAP, που μέσω Ελλάδας και Αλβανίας θα μεταφέρει το αζέρικο αέριο
στην Ιταλία και από εκεί στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης.
Η
έναρξη των εργασιών κατασκευής του Southern Gas Corridor
πραγματοποιήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2014 στο Μπακού και συνέπεσε με
τους εορτασμούς για τα 20 χρόνια από τη σύναψη του «Συμβολαίου της
χιλιετίας» με οκτώ χώρες και 13 πετρελαϊκούς ομίλους για τη δημιουργία
του αγωγού Μπακού - Τιφλίδας - Τσεϊχάν που μεταφέρει το πετρέλαιο του
Αζερμπαϊτζάν στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας και έβαλε για τα καλά τη χώρα
στον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη. Καθώς όμως η παραγωγή αζέρικου
πετρελαίου μειώνεται (ενώ οι τιμές πέφτουν) και η Ευρώπη στρέφεται προς
καθαρότερες πηγές ενέργειας όπως το φυσικό αέριο, οι Αζέροι προσδίδουν
μεγάλη σημασία στον SGC που βάσει του υφιστάμενου χρονοδιαγράμματος θα
αρχίσει να μεταφέρει το αζέρικο αέριο προς την Ευρώπη το 2019-2020. Όπως
δήλωσε στην «Η» ο αντιπρόεδρος της SOCAR Ελσάντ Νασίροφ στο περιθώριο
των εκδηλώσεων, ο SGC έχει μεταφορική ικανότητα 64 δισ. κυβικών μέτρων
αερίου ετησίως, αλλά σε πρώτη φάση θα μεταφέρει 16 δισ. εκ των οποίων τα
10 προορίζονται για τις ευρωπαϊκές αγορές. Ο ίδιος πρόσθεσε ότι έχουν
συναφθεί συμβόλαια με τις εμπλεκόμενες χώρες που «κλειδώνουν» τη
μεταφορά του αερίου για 49 χρόνια και τις πωλήσεις για 25 χρόνια, αρχής
γενομένης από το 2020.
Στον απόηχο του «παγώματος» του South
Stream στα τέλη του 2014 συμφωνήθηκε η αύξηση της μεταφορικής ικανότητας
του ευρωπαϊκού βραχίονα TAP από τα 10 στα 20 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού
αερίου, σε μια πρώτη ένδειξης αναβάθμισης του ρόλου του Αζερμπαϊτζάν ως
ενεργειακού παρόχου της Ευρώπης. «Η Ευρώπη στρέφεται στο Αζερμπαϊτζάν
για φυσικό αέριο», σχολίασε η Deutsche Welle. Την ίδια περίοδο, ο
Σέφτσοβιτς επισκέφθηκε το Μπακού και δήλωσε ότι η συμφωνία
Ε.Ε.-Αζερμπαϊτζάν για τον Νότιο Αγωγό Αερίου είναι στρατηγικής σημασίας,
καθώς επιτρέπει στην Ευρώπη να μειώσει την εξάρτησή της από την Ρωσία
και στο Αζερμπαϊτζάν να αποκτήσει πρόσβαση στις ευρωπαϊκές αγορές.
Νέα ενεργειακή οδός
Βέβαια, τα 20 δισ. κυβικά μέτρα αερίου υπολείπονται κατά πολύ από τα
63 δισ. που θα μετέφερε ο South Stream και τώρα ο Turkish Stream.
Αποτελούν άλλωστε μόλις το 4% της συνολικής ετήσιας κατανάλωσης της
Ευρώπης (500 δισ. κυβικά μέτρα) το ένα τρίτο της οποίας καλύπτεται από
το ρωσικό αέριο. Με άλλα λόγια, το αζέρικο αέριο δεν επαρκεί για να
υποκαταστήσει το ρωσικό στο ορατό μέλλον. Κοιτώντας μπροστά όμως, ο
Νότιος Διάδρομος Αερίου ανοίγει μια νέα ενεργειακή οδό η οποία στο
μέλλον θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη μεταφορά φυσικού αερίου όχι
μόνο από το Αζερμπαϊτζάν, αλλά και από άλλες χώρες της Κεντρικής Ασίας,
όπως το Ιράν, εφόσον εξομαλυνθούν οι σχέσεις της Τεχεράνης με τη Δύση.
Στο παιχνιδι θα μπορούσαν επίσης να μπουν το Τουρκμενιστάν (που προς το
παρόν «παίζει μπάλα» με την Κίνα) και το Καζακστάν, αν αρθούν τα
τεχνικά, περιβαλλοντικά και νομικά εμπόδια που εμποδίζουν την υλοποίηση
του Trans-Caspian Pipeline, δηλαδή του υποθαλάσσιου αγωγού που θα
διασχίζει την Κασπία Θάλασσα.
Διείσδυση της SOCAR στα Βαλκάνια
Συμφωνίες με Αλβανία - Βουλγαρία
Το Αζερμπαϊτζάν επιχειρεί να έρθει πιο κοντά στην Ευρώπη,
χρησιμοποιώντας όλες τις διαθέσιμες οδούς, από τη διοργάνωση του
διαγωνισμού της Eurovision το 2012 (που έκανε γνωστή την πρωτεύουσα
Μπακού στο ευρωπαϊκό κοινό) έως τη χορηγία της ισπανικής ποδοσφαιρικής
ομάδας Ατλέτικο Μαδρίτης και τη διοργάνωση των πρώτων Ευρωπαϊκών Αγώνων
το καλοκαίρι. Και φυσικά παίζει δυνατά το «χαρτί» της ενέργειας: Τον
περασμένο Σεπτέμβριο, η SOCAR υπέγραψε συμφωνία με την Βulgartransgaz
(τον ΔΕΣΦΑ της Βουλγαρίας) για ανάπτυξη αποθήκης φυσικού αερίου στην
περιοχή Τσιρέν, ενώ η Bulgargaz (αντίστοιχη της ΔΕΠΑ) έστειλε επιστολή
προθέσεων για παραλαβές αζέρικου αερίου από το 2017, πριν δηλαδή τη
λειτουργία του TAP. Τον Δεκέμβριο, η SOCAR υπέγραψε συμφωνίες στην
Αλβανία για την κατασκευή υποδομών και για τη διανομή του αζέρικου
αερίου που θα μεταφέρεται μέσω του ΤΑΡ στη γειτονική χώρα. Το
Αζερμπαϊτζάν δεν κρύβει ότι η είσοδός του στα δίκτυα διανομής του
φυσικού αερίου στην Ευρώπη αποτελεί βασική επιδίωξη, όπως φαίνεται και
από την προσπάθεια εξαγοράς του ΔΕΣΦΑ από τη SOCAR, με το Μπακού να
ευελπιστεί ότι οι ενστάσεις της Υπηρεσίας Ανταγωνισμού της Ε.Ε. τελικά
θα καμφθούν και το deal που ανακοινώθηκε το καλοκαίρι του 2013 θα
εγκριθεί από τις Βρυξέλλες έως τις 28 Μαρτίου.
(από την εφημερίδα "ΗΜΕΡΗΣΙΑ", 23/01/2015)