Θεωρεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) ότι μπορεί να κρίνει ποια χώρα
μπορεί να παραμείνει μέλος στην Ευρωζώνη; Μια τέτοια πρωτοβουλία θα
ερμηνευόταν ως μεγάλη επιβολή ισχύος -ιδιαίτερα όταν ισχυρίζεται πως
κρατάει αποστάσεις από την άσκηση πολιτικής. Αυτό, ωστόσο, φαίνεται να
έπραξε -λίγο έως πολύ- την περασμένη εβδομάδα με την ανακοίνωσή της για
το ελληνικό χρέος.
Η νέα κυβέρνηση της Ελλάδας δεσμεύτηκε να ανανεώσει το δανειοδοτικό
πρόγραμμα που λήγει στο τέλος αυτού του μήνα. Διεκδικεί νέα συμφωνία και
μεγαλύτερη ευελιξία στη δημοσιονομική πολιτική όσο συντελούνται οι
διαπραγματεύσεις. Την περασμένη εβδομάδα, η ΕΚΤ ανακοίνωσε πως δεν θα
δέχεται από σήμερα ελληνικά κρατικά ομόλογα ή τίτλους εγγυημένους από το
Ελληνικό Δημόσιο για την παροχή πιστώσεων σε τράπεζες.
Σ’ ένα αξιοπερίεργο άρθρο των Financial Times, η βρετανική εφημερίδα
επιδοκίμασε την ανακοίνωση της ΕΚΤ ως κίνηση αυτοπροστασίας από μια
αδιέξοδη πολιτική κατάσταση -ή ως μια παρότρυνση στους πολιτικούς να
κάνουν ένα βήμα μπροστά και να δώσουν ένα τέλος στην κρίση. Λογικότερη
ερμηνεία είναι ότι η ΕΚΤ παρενέβη σε μια αδιέξοδη πολιτική κατάσταση
εναντίον της Ελλάδας, εντείνοντας τις πιέσεις με την προειδοποίηση για
βαριές επιπτώσεις εάν επιμείνει στις επιλογές της.
Εάν η ιστορία σταματούσε στην ανακοίνωση της ΕΚΤ, τότε η Ελλάδα θα είχε
ήδη αποβληθεί από την Ευρωζώνη. Με μια μαζική φυγή καταθέσεων, οι
τράπεζες δεν θα μπορούσαν να στραφούν στην ΕΚΤ ως ύστατη λύση για
κεφάλαια. Η Ελλάδα θα αναγκαζόταν να κλείσει τις τράπεζες για να τυπώσει
δικό της χρήμα. Βέβαια, η ιστορία δεν είναι τόσο απλή. Προς το παρόν,
οι τράπεζες μπορούν να αντλούν κεφάλαια από τον Μηχανισμό Εκτακτης
Ρευστότητας (ELA) που λειτουργεί μέσα από την Τράπεζα της Ελλάδος. Ακόμη
και αυτό το προνόμιο, όμως, θα μπορούσε να απαγορευτεί με απόλυτη
πλειοψηφία των μελών του διοικητικού συμβουλίου. Μέχρι να συμβεί κάτι
τέτοιο, η Ελλάδα έχει έναν ύστατο δανειστή -ο οποίος εκπροσωπεί, εν
μέρει, μια εθνική λύση, γεγονός που εγείρει αμφιβολίες για τη
μακροπρόθεσμη ακεραιότητα του ευρωσυστήματος.
Οπότε σε τι αποσκοπούσε η ΕΚΤ με την ανακοίνωση της περασμένης
εβδομάδας; Η ΕΚΤ δεν παραβίασε κανέναν κανόνα. Η πρωτοβουλία αυτή ήταν
«σύμφωνη με τους υπάρχοντες κανόνες του ευρωσυστήματος». Αλλά δεν ήταν
αναγκασμένη να αντιδράσει έτσι. Ιδιαίτερα όταν τα μέλη του διοικητικού
συμβουλίου ήταν διχασμένα πάνω σε ένα τόσο κρίσιμο θέμα. Δεν υπήρχε
καμία αναγκαιότητα να ανακοινώσει το πάγωμα της ρευστότητας πριν ακόμη
λήξει το τρέχον δανειοδοτικόπρόγραμμα για την Ελλάδα.
Ηταν μια επικίνδυνη κίνηση. Οδήγησε σε άνοδο τις αποδόσεις των ελληνικών
ομολόγων και προκάλεσε μεγάλη μεταβλητότητα σε διάφορους δείκτες του
ευρωσυστήματος. Ενέτεινε τους ήδη υπάρχοντες κινδύνους για έξοδο της
Ελλάδας από την Ευρωζώνη. Θα μπορούσε -ίσως- μάλιστα να αποτελέσει τη
βασική αιτία για μια μαζική φυγή καταθέσεων. Δεν είναι καλή πρακτική να
χρησιμοποιεί μια κεντρική τράπεζα την απειλή της μαζικής φυγής
καταθέσεων, για να επιβληθεί δημοσιονομική πειθαρχία. Η ΕΚΤ είχε ξανά
επιχειρήσει να ασκήσει επιρροή στο δημοσιονομικό μέτωπο με τις
περιπτώσεις της Ιρλανδίας και της Κύπρου. Αλλά έτσι εκτίθεται η ίδια σε
κίνδυνο, πυροδοτώντας την κατάρρευση ενός συστήματος, για την επιβίωση
του οποίου μάχεται ο πρόεδρός της, Μάριο Ντράγκι.
Εάν η Ελλάδα παραμένει μέλος ή όχι μέλος του ευρωσυστήματος και σε τι
είδους συμφωνία θα καταλήξει με τις κυβερνήσεις των υπολοίπων
κρατών-μελών για να παραμείνει εντός ευρώ είναι, κατά κύριο λόγο,
πολιτικό θέμα. Η ΕΚΤ οφείλει να κρατήσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερες
αποστάσεις. Οσο η Ελλάδα παραμένει μέλος του ευρωσυστήματος, η ΕΚΤ θα
πρέπει να της προσφέρει τις υπηρεσίες της ως ύστατος δανειστής. Τίποτα
περισσότερο ή λιγότερο.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 11/02/2015)