Tου Δρ. N. Bασιλάκου
Πουθενά, ίσως, στο συνεχιζόμενο σίριαλ της μετ’ εμποδίων ανάπτυξης αιολικών πάρκων στην Ελλάδα δεν αναδεικνύονται πιο ανάγλυφα η ισχύς και η πλήρης εφαρμογή του ρητού «το καλύτερο είναι εχθρός του καλού», όσο στο θέμα της αναβάθμισης της μεταφορικής ικανότητας των ηλεκτρικών δικτύων σε περιοχές υψηλού αιολικού δυναμικού, ιδιαίτερα δε στην Εύβοια και τη Θράκη. Στις περιοχές αυτές προωθούνται τεχνικές λύσεις που παρουσιάζουν σοβαρά προβλήματα υλοποίησης, κυρίως όσον αφορά τους χρόνους κατασκευής των νέων δικτύων, που είναι της τάξεως των 5 - 8 ετών. Τα προβλήματα εστιάζονται στις σημαντικές δυσκολίες απαλλοτριώσεων και τις τοπικές αντιδράσεις που πιθανότατα θα δημιουργηθούν, λόγω των οδεύσεων δικτύων υψηλής (150 KV) και υπερυψηλής (400 KV) τάσης κοντά σε κατοικημένες, τουριστικές ή περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές (NATURA, κ.ά.). Ας δούμε όμως αναλυτικότερα το θέμα αυτό.
1. Εύβοια / Κυκλάδες
Η τεχνική λύση που έχει υιοθετηθεί, χωρίς όμως να έχει προχωρήσει ουσιαστικά σε υλοποίηση, περιλαμβάνει, εκτός των άλλων, την κατασκευή μιας νέας εναέριας γραμμής μεταφοράς, βαρέος τύπου 150 KV διπλού κυκλώματος, στην Αττική, μήκους περίπου 20 Km (Νέα Μάκρη - Ραμνούντα). Είναι προφανείς οι δυσχέρειες όδευσης μιας τέτοιας γραμμής υψηλής τάσης, ιδιαίτερα σε μία περιβαλλοντικά και οικιστικά ευαίσθητη περιοχή της Αττικής. Οι δυσχέρειες αυτές, σε συνδυασμό με τις αντίστοιχες δυσχέρειες όδευσης των προβλεπόμενων νέων γραμμών μεταφοράς και στη νότια Εύβοια (Πολυπόταμος - Πόθι - Αετός - Αντιάς - Ευαγγελισμός - Σταυρός), συνολικού μήκους άλλων 80 Κm περίπου, καθιστούν την τεχνική αυτή λύση ιδιαίτερα χρονοβόρα. Συγκεκριμένα, και σύμφωνα με επίσημη επιστολή της ΔΕΗ προς το υπουργείο Ανάπτυξης, στις 11/7/2000, η παραπάνω λύση αναβάθμισης του συστήματος μεταφοράς, η οποία επιτρέπει την απορρόφηση επιπλέον ισχύος αιολικών πάρκων στη νότια Εύβοια της τάξεως των 330 MW, δεν μπορεί να υλοποιηθεί πριν από την παρέλευση, με τις καλύτερες συνθήκες, τουλάχιστον 5 ετών, και μάλιστα αφού θα έχει πρώτα εκπληρωθεί (κάπου στο απροσδιόριστο μέλλον) μία σειρά αναγκαίων προϋποθέσεων, όπως η επιλογή και έκδοση των σχετικών αδειών παραγωγής αιολικών πάρκων στη νότια Εύβοια και Κυκλάδες, κ.ά.
Είναι, λοιπόν, φανερό ότι μια τέτοια λύση, ακόμα και εάν τελικά υλοποιηθεί, οδηγεί εκ του ασφαλούς σε αναστολή (για αρκετά χρόνια) ή και εγκατάλειψη των καθ’ όλα ώριμων επενδυτικών σχεδίων αιολικών πάρκων στη νότια Εύβοια και τις Κυκλάδες, ύψους πάνω από 370 εκατ. ευρώ, και στην απώλεια κοινοτικών και εθνικών πόρων (επιχορηγήσεων του ΕΠΑΝ στην περίοδο 2000 - 2006), ύψους πολλών δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ, από μία κατεξοχήν οικονομικά υποβαθμισμένη περιοχή.
Και όλα αυτά, παρά το γεγονός ότι εδώ και πολλούς μήνες οι ενδιαφερόμενοι επενδυτές έχουν προτείνει στο υπουργείο Ανάπτυξης μία εναλλακτική λύση όδευσης των γραμμών μεταφοράς, που περιλαμβάνει υποβρύχιο καλώδιο απευθείας από τον Υ/Σ Νέας Μάκρης προς το Μαρμάρι (μήκους περίπου 20 Km), και σύνδεσή του με αιολικά πάρκα της ευρύτερης περιοχής, συνολικής ισχύος περίπου 200 MW. Η λύση αυτή, η οποία μπορεί να υλοποιηθεί σε 2 - 3 χρόνια, έχει ένα επιπρόσθετο κόστος -έναντι αυτού της αρχικής λύσης- της τάξεως των 30 εκατ. ευρώ (λόγω μεγαλύτερου μήκους του υποβρύχιου καλωδίου). Επιτρέπει, όμως, τη λειτουργία περίπου 200 MW αιολικών πάρκων τουλάχιστον 3 χρόνια νωρίτερα από την αρχική λύση, πράγμα που ισοδυναμεί με πρόσθετη ηλεκτροπαραγωγή συνολικής αξίας 110 εκατ. ευρώ περίπου, δηλ. αξίας πολλαπλάσιας της διαφοράς κόστους των δύο λύσεων (που είναι 30 εκατ. ευρώ).
Επιπρόσθετα, η λύση που προτείνουν οι επενδυτές επιτρέπει την υλοποίηση αιολικών πάρκων πριν από τη λήξη του Γ’ ΚΠΣ (τέλος του 2006) και, επομένως, και την απορρόφηση κονδυλίων από τις επιχορηγήσεις του Μέτρου 2.1 του ΕΠΑΝ, και μάλιστα για έργα με σημαντική τοπική προστιθέμενη αξία για τη χειμαζόμενη οικονομία της νότιας Εύβοιας.
Το μόνο επιχείρημα το οποίο αόριστα προβάλλεται υπέρ της αρχικής λύσης είναι ότι ο απαιτούμενος χρόνος για απαλλοτριώσεις είναι περίπου ο ίδιος και στις δύο λύσεις, και, άρα, δεν θα υπάρξει ουσιαστική συντόμευση στο χρόνο υλοποίησης των έργων δικτύων, εάν ακολουθηθεί η εναλλακτική όδευση (Ν. Μάκρη - Μαρμάρι). Το κατά πόσον μπορεί να είναι ίδιος ο χρόνος που θα απαιτηθεί για απαλλοτριώσεις, αλλά και για να αντιμετωπιστούν οι σχετικές τοπικές αντιδράσεις: α) για μία λύση που απαιτεί αφενός την κατασκευή νέας εναέριας γραμμής μεταφοράς υψηλής τάσης στην Αττική, σε μήκος 20 Km, αφετέρου την κατασκευή αντίστοιχων γραμμών μεταφοράς στη νότια Εύβοια, μήκους πολλών δεκάδων χιλιομέτρων (Πολυπόταμος - Σταυρός), σε σχέση με β) μία εναλλακτική λύση που απαιτεί απαλλοτρίωση μόνο 5 στρεμμάτων στην Αττική, σε μήκος 1,5 km περίπου (από τον Υ/Σ Ν. Μάκρης μέχρι την παραλία), αφήνεται στην κρίση κάθε λογικού ανθρώπου.
Τέλος, αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι ο Δήμος Μαρμαρίου είναι από τους δήμους εκείνους της νότιας Εύβοιας που έχουν ήδη δεχθεί την εγκατάσταση νέων αιολικών πάρκων στην περιοχή τους, και έχει μάλιστα υποβάλει συγκεκριμένη πρόταση χωροθέτησής τους.
2. Θράκη
Η τεχνική λύση που υιοθετήθηκε πρόσφατα για τη συνολική αναβάθμιση του Συστήματος Μεταφοράς σε Α. Μακεδονία και Θράκη περιλαμβάνει την κατασκευή νέας γραμμής 400 KV από την περιοχή Θεσσαλονίκης (ΚΥΤ Λαγκαδά) έως το ΚΥΤ Φιλίππων και την ανάπτυξη δύο νέων κυκλωμάτων 400 KV από το ΚΥΤ Φιλίππων ανατολικά, προς τη Θράκη, καθώς και τη διασύνδεση του Συστήματος Μεταφοράς με την Τουρκία. Το συνολικό αυτό έργο, προϋπολογισμού ύψους περίπου 120 εκατομμυρίων ευρώ, θα εξυπηρετήσει κυρίως τους υφιστάμενους και τους υπό ίδρυση θερμοηλεκτρικούς σταθμούς στην ευρύτερη περιοχή (Κομοτηνή, Αλεξανδρούπολη και Καβάλα), συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 1.350 MW, τους υδροηλεκτρικούς σταθμούς Πλατανόβρυσης και Θησαυρού, συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 460 MW, και, δευτερευόντως, τα αιολικά πάρκα του ειδικού έργου Θράκης (217 MW). Χωρίς αμφιβολία, είναι ένα απαραίτητο έργο υποδομής, που θα επιτρέψει αφενός την απρόσκοπτη ανάπτυξη σημαντικής νέας ισχύος ηλεκτροπαραγωγής στη στρατηγικής σημασίας περιοχή της Α. Μακεδονίας - Θράκης, αφετέρου τη μελλοντική ηλεκτρική διασύνδεση της χώρας μας με Τουρκία ή / και Βουλγαρία, αναδεικνύοντας έτσι την περιοχή σε σημαντικό ενεργειακό κόμβο στα Βαλκάνια.
Oμως, το έργο αυτό προβλέπεται να είναι ιδιαίτερα χρονοβόρο, και λόγω της κλίμακάς του, αλλά και των σημαντικών δυσχερειών που αναμένεται να προκύψουν στην υλοποίησή του, εξαιτίας της όδευσης δικτύων υπερυψηλής τάσης μέσα από εκτεταμένες, περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές της Θράκης (ζώνες NATURA, πυκνά δάση, κ.ά.). Είναι έξω από κάθε πραγματικότητα, αλλά και από την καταγραμμένη προϊστορία όλων των ανάλογων έργων δικτύων της ΔΕΗ τις τελευταίες δεκαετίες, να μιλάμε για χρόνους υλοποίησης του συγκεκριμένου έργου κάτω από 6 - 8 χρόνια. Τα αιολικά, όμως, πάρκα της Θράκης, έργα στην πλειονότητά τους ώριμα από επενδυτική και αδειοδοτική άποψη, δεν μπορούν βέβαια να περιμένουν ένα τέτοιο χρονικό διάστημα, που τα βγάζει τελείως έξω από τα χρονικά όρια του Γ’ ΚΠΣ και, στην ουσία, τα παραπέμπει στις καλένδες.
Oταν μάλιστα υπάρχει απλή, τεχνικά αξιόπιστη, χρονικά σύντομη και οικονομικά ευχερής λύση, η οποία αντιμετωπίζει αποτελεσματικά το πρόβλημα της απορρόφησης στο Σύστημα Μεταφοράς της ηλεκτροπαραγωγής από τα προς ίδρυση αιολικά πάρκα του ειδικού έργου Θράκης. Η λύση αυτή, η οποία έχει προταθεί εδώ και μήνες από τους ενδιαφερόμενους επενδυτές στο υπουργείο Ανάπτυξης και τη ΡΑΕ, συνίσταται στην αναβάθμιση της υφιστάμενης γραμμής Ιάσμου - Παρανεστίου - Φιλίππων, από απλή σε διπλή γραμμή βαρέος τύπου 150 KV. Η αναβάθμιση της γραμμής αυτής (μήκους περίπου 95 Κm), προσθέτει δυναμικότητα μεταφοράς της τάξεως των 200 MW, όση δηλ. περίπου είναι και η συνολική ισχύς των αιολικών πάρκων του ειδικού έργου Θράκης. Το κόστος της αναβάθμισης εκτιμάται σε 18 εκατ. ευρώ περίπου, από τα οποία το 50% μπορεί να χρηματοδοτηθεί από το Μέτρο 6.3 του ΕΠΑΝ. Το υπόλοιπο 50% θα χρηματοδοτηθεί αναλογικά των συνδεόμενων ηλεκτρικών ισχύων από τους επενδυτές που συμμετέχουν με αιολικά πάρκα στο ειδικό έργο Θράκης.
Το έργο της αναβάθμισης της γραμμής Ιάσμου - Παρανεστίου - Φιλίππων μπορεί να ολοκληρωθεί σε λιγότερο από 2 χρόνια και να εκτελεστεί σε δύο στάδια: α) αναβάθμιση του τμήματος Ιάσμου - Παρανεστίου (με ακτινική τροφοδότηση του Παρανεστίου από τον Υ/Σ Φιλίππων), και β) αναβάθμιση του τμήματος Φιλίππων - Παρανεστίου (με τροφοδότηση του Παρανεστίου από τον Y/Σ Ιάσμου).
Το έργο αυτό με κανένα τρόπο δεν πρέπει να αντιμετωπιστεί ως ανταγωνιστικό του «μεγάλου» έργου των 400 ΚV, αλλά ως απαραίτητο συμπλήρωμά του. Υπενθυμίζουμε ότι, όπως και στην Εύβοια, κάθε έτος πρωθύστερης ένταξης στο Σύστημα και λειτουργίας των αιολικών πάρκων του ειδικού έργου Θράκης ισοδυναμεί με πρόσθετη ηλεκτροπαραγωγή στο εθνικό σύστημα αξίας τουλάχιστον 35 εκατ. ευρώ, δηλ. δημιουργεί -μέσα σε ένα μόνο έτος- προϊόν διπλάσιας αξίας από το ίδιο το κόστος, συνολικά, της αναβάθμισης της γραμμής Ιάσμου - Παρανεστίου - Φιλίππων.
Επιπλέον, η σύντομη χρονικά λύση της αναβάθμισης (<2 έτη) επιτρέπει την υλοποίηση των αιολικών πάρκων και, αντίστοιχα, την απορρόφηση κονδυλίων του Μέτρου 2.1 του ΕΠΑΝ πολύ πριν λήξει το Γ’ ΚΠΣ (Δεκέμβριος 2006).
Τέλος, πρέπει να επισημανθεί ότι, σε αντίθεση με το έργο της αναβάθμισης της υφιστάμενης γραμμής, το έργο των 400 KV δεν είναι επιλέξιμο για ένταξη στο Μέτρο 6.3 του ΕΠΑΝ, ούτε καν κατά το ποσοστό που αντιστοιχεί στο λόγο ισχύος των αιολικών πάρκων του ειδικού έργου Θράκης προς τη συνολική ισχύ των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής που το έργο των 400 KV θα εξυπηρετήσει (θερμοηλεκτρικά + υδροηλεκτρικά + αιολικά). Και αυτό, γιατί η Κοινότητα θεωρεί το έργο των 400 ΚV ως έργο υποδομής και όχι ως «... έργο ενίσχυσης του διασυνδεδεμένου συστήματος μεταφοράς ... για την προώθηση υλοποίησης έργων ΑΠΕ» (Οδηγός ΕΠΑΝ, Κεφ. 1.4, σελ. 11), όπως θα έπρεπε να χαρακτηριστεί για να ενταχθεί στο Μέτρο 6.3.
Συνοψίζοντας, θεωρούμε ότι είναι επιτακτική η ανάγκη να προχωρήσουν άμεσα ΔΕΣΜΗΕ και ΔΕΗ στη σύνταξη οριστικών τεχνικών μελετών για την ενίσχυση των δικτύων μεταφοράς σε Θράκη και Εύβοια, με βάση τις τεχνικά απλούστερες και περιβαλλοντικά ευνοϊκότερες λύσεις, που έχουν ήδη προταθεί από τους επενδυτές ΑΠΕ. Οι λύσεις αυτές είναι και συνολικά οικονομικότερες, εάν συνυπολογιστούν σε αυτές τόσο οι προοπτικές απορρόφησης κονδυλίων του Γ’ ΚΠΣ, όσο και η αξία της πρόσθετης ηλεκτροπαραγωγής που θα προκύψει λόγω σημαντικά πρωθύστερης ένταξης των σχεδιαζόμενων αιολικών πάρκων στο Σύστημα. Οι αναγκαίες χωροταξικές / κατασκευαστικές μελέτες των βελτιωμένων αυτών λύσεων πρέπει να ολοκληρωθούν σε σύντομο χρονικό διάστημα, έτσι ώστε η υλοποίηση των σχετικών έργων να ξεκινήσει μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2003, με χρονικό ορίζοντα περάτωσης κατασκευών το τέλος του 2005, δηλ. σε χρόνο που θα επιτρέψει την ένταξη στο ΕΠΑΝ σημαντικού αριθμού νέων έργων ΑΠΕ στις παραπάνω περιοχές, καθώς και τη δέσμευση / απορρόφηση των σχετικών κονδυλίων πριν από τη λήξη, στο τέλος του 2006, του Γ’ ΚΠΣ.