3)Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αναμένεται να παρέχουν το 30% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας παγκοσμίως, με αύξηση κατά 8% το 2021, με πρωτοπόρο την Κίνα.
Ο Fatih Birol, εκτελεστικός διευθυντής του IEA, δήλωσε: «Αυτή είναι μια σοβαρή προειδοποίηση ότι η οικονομική ανάκαμψη από την κρίση του Covid είναι επί του παρόντος οτιδήποτε άλλο παρά βιώσιμη για το κλίμα μας… Εάν οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο δεν κινηθούν γρήγορα για να αρχίσουν να μειώνουν τις εκπομπές, είναι πιθανό να αντιμετωπίσουμε χειρότερη κατάσταση το 2022… Αυτή είναι μια κρίσιμη στιγμή για να δεσμευτούμε για σαφή και άμεση δράση πριν από την COP26 στη Γλασκώβη».
Παγκόσμια ζήτηση ενέργειας
Το 2021 η συνεχής οικονομική ανάκαμψη από το Covid-19 επιφέρει αναστροφή στην πτώση της παγκόσμιας ζήτησης ενέργειας το 2020, κατά 4,6%, και με την κατανάλωση άνθρακα και φυσικού αερίου να ξεπερνά τα επίπεδα του 2019.
Πάνω από το 50% της αύξησης της κατανάλωσης άνθρακα θα προέλθει από την Κίνα. Ενώ αναλαμβάνει σημαντικές δεσμεύσεις για την καθαρή ενέργεια, η Κίνα συνεχίζει να καίει άνθρακα, αντιπροσωπεύοντας πάνω από το 50% της παγκόσμιας κατανάλωσης. Το 14ο Πενταετές Σχέδιο (FYP) που καλύπτει την περίοδο 2021-2025, που εγκρίθηκε τον Μάρτιο, προβλέπει τη συνεχιζόμενη χρήση του άνθρακα κατά την περίοδο, με 250GW νέων σταθμών παραγωγής ενέργειας με άνθρακα να βρίσκονται υπό ανάπτυξη - περισσότερο από το σύνολο της παραγωγής ικανότητας των ΗΠΑ. Η Κίνα υπόσχεται αποκορύφωση των εκπομπών μόνο έως το 2030. Αυτό που είναι εκπληκτικό είναι ότι η αναμενόμενη αύξηση της παγκόσμιας κατανάλωσης άνθρακα το 2021 επισκιάζει αυτή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κατά σχεδόν 60%.
Η ζήτηση φυσικού αερίου προβλέπεται να αυξηθεί κατά 3,2% παγκοσμίως το 2021 - 1,3% πάνω από τα επίπεδα του 2019 – με επικεφαλής την Ασία, αλλά και τη Μέση Ανατολή και τη Ρωσία, κυρίως λόγω ζήτησης στην βιομηχανία και κτίρια. Όμως η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από φυσικό αέριο θα παραμένει κάτω από τα επίπεδα του 2019, λόγω αύξησης παραγωγής από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Σύμφωνα με τον IEA, οι αβεβαιότητες σχετικά με τη βιομηχανική ανάκαμψη και την ανταγωνιστικότητα των τιμών του φυσικού αερίου σημαίνουν ότι «η ανάκαμψη θα παραμένει εύθραυστη».
Η παγκόσμια ζήτηση πετρελαίου το 2021 αναμένεται να ανακάμψει περίπου 5,4 εκατομμύρια b/d από τις απώλειες 8,5 εκατομμυρίων b/d στη ζήτηση το 2020 λόγω του αντίκτυπου του Covid-19 στην παγκόσμια οικονομία και μεταφορές. Φαίνεται όμως να επιστρέφει στα επίπεδα πριν από το Covid-19 έως το 2022. Ξανά η Κίνα βρίσκεται στην πρωτοπορία, με αύξηση στην ζήτηση το 2021 κατά περίπου 9% πάνω από τα επίπεδα του 2019.
Με την αύξηση της ζήτησης πετρελαίου, η Rystad Energy προειδοποιεί ότι τα παγκὀσμια αποθέματα θα εξαντληθούν εντός 15 ετών εάν δεν γίνουν γρήγορα νέες, μεγάλες ανακαλύψεις.
Η παγκόσμια ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας πρόκειται να αυξηθεί κατά 4,5% στα τέλη του 2021, με την Κίνα να αντιπροσωπεύει 50% της αύξησης. Το μερίδιο της ηλεκτρικής ενέργειας στην παγκόσμια τελική ζήτηση ενέργειας αναμένεται να υπερβεί το 20% για πρώτη φορά.
Η μεγαλύτερη συμβολή θα είναι από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, που αναμένεται να αυξηθούν περισσότερο από 8%, με την ηλιακή και την αιολική ενέργεια να συμβάλλουν περίπου στα δύο τρίτα αυτής της ανάπτυξης. Το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας θα φτάσει το 30% το 2021. Η Κίνα αντιπροσωπεύει περίπου το 50% αυτής της ανάπτυξης, με τις ΗΠΑ να ακολουθούν.
Εκπομπές άνθρακα
Τα περισσότερα από τα κέρδη στην μείωση εκπομπών άνθρακα το 2020, όταν μειώθηκαν κατά σχεδόν 2 δισεκατομμύρια τόνους, θα χαθούν, με το 2021 να τελειώνει μόλις 1,2% κάτω από τα επίπεδα του 2019. Περίπου το ήμισυ της συνολικής βελτίωσης των παγκόσμιων εκπομπών το 2020 οφείλεται στη μείωση της χρήσης πετρελαίου για τις οδικές μεταφορές και τις αερομεταφορές. Ωστόσο, σύμφωνα με τον IEA, μια πλήρης ανάκαμψη της παγκόσμιας δραστηριότητας μεταφορών θα ωθούσε τις εκπομπές που σχετίζονται με το πετρέλαιο ξανά πάνω.
Η αύξηση των εκπομπών άνθρακα το 2021 αναμένεται να είναι η μεγαλύτερη των τελευταίων δέκα χρόνων, φθάνοντας τα 5%. Κύριος λόγος είναι η ανάκαμψη της ζήτησης άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου, καθώς η οικονομική ανάκαμψη αυξάνεται με ραγδαίο ρυθμό το 2021.
Γράφημα 1: Παγκόσμιες εκπομπές CO2 που σχετίζονται με την ενέργεια, 1990-2021
Η αύξηση των εκπομπών άνθρακα μόνο στην Κίνα αναμένεται να είναι 6% πάνω από τα επίπεδα του 2019. Θα είναι επίσης 1,4% υψηλότερη στην Ινδία. Με μείωση στην κατανάλωση άνθρακα και αύξηση στο φυσικό αέριο και ανανεώσιμες πηγές, οι εκπομπές στις ΗΠΑ θα παραμείνουν 5,6% κάτω από τα επίπεδα του 2019. Με χαμηλότερες οικονομικές προοπτικές, οι εκπομπές στην ΕΕ είναι πιθανό να αυξηθούν λιγότερο.
Συνολικά, οι μη ανεπτυγμένες οικονομίες αντιπροσωπεύουν τώρα περισσότερο από τα δύο τρίτα των παγκόσμιων εκπομπών άνθρακα, ενώ οι εκπομπές στις προηγμένες οικονομίες βρίσκονται σε διαρθρωτική πτώση, παρά την αναμενόμενη αύξηση το 2021.
Οι εκπομπές της Κίνας, τώρα στο 27% του παγκόσμιου συνόλου, υπερβαίνουν τις συνδυασμένες εκπομπές όλων των προηγμένων οικονομιών. Οι ΗΠΑ είναι η δεύτερη μεγαλύτερη με 11%, με την Ινδία τρίτη στο 6,6% και η ΕΕ τέταρτη στο 6,4%.
Ωστόσο, κατά κεφαλήν, οι εκπομπές άνθρακα από τις προηγμένες οικονομίες εξακολουθούν να είναι κορυφαίες στην παγκόσμια κατάταξη, με όλες να εκπέμπουν πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο.
Σε κατά κεφαλήν βάση, η Κίνα έχει ξεπεράσει την ΕΕ και πλησιάζει το 50% των εκπομπών ΗΠΑ. Αλλά η Ινδία είναι ακόμα πολύ χαμηλά, περίπου στο ένα δέκατο των ΗΠΑ.
Γράφημα 2: Εκπομπές CO2 κατά κεφαλήν σε διάφορες χώρες του κόσμου
Παρ’ όλα αυτά, αυτές οι στατιστικές δίνoυν αξιοπιστία στην άποψη ότι όταν πρόκειται για μελλοντικό σχεδιασμό μειώσεων των εκπομπών άνθρακα, οι προηγμένες οικονομίες πρέπει να οδηγήσουν ως παράδειγμα. Όπως είπε ο Birol «απουσία σημαντικών και άμεσων αλλαγών πολιτικής στις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου, οι παγκόσμιες εκπομπές θα συνεχίσουν να αυξάνονται».
Επιπτώσεις
Οι εξελίξεις το 2021 σε κάποιο βαθμό επιβεβαιώνουν όσα είπε ο Frans Timmermans, αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, νωρίτερα φέτος: «Όπου και για όσο διάστημα η καθαρή ενέργεια δεν μπορεί ακόμη να αναπτυχθεἰ στην κλίμακα που απαιτείται, το ορυκτό [φυσικό] αέριο μπορεί να εξακολουθήσει να παίζει ρόλο στη μετάβαση από τον άνθρακα σε ηλεκτρική ενέργεια μηδενικών εκπομπών».
Κάτι παρόμοιο φυσικά ισχύει και για τις μεταφορές και το πετρέλαιο. Επίσης η Ινδία και η Κίνα υποστηρίζουν ότι δεν είναι ακόμη έτοιμες να διακόψουν την χρήση άνθρακα - μπορεί να χρειαστούν το υπόλοιπο αυτής της δεκαετίας για να αρχίσουν.
Αλλά όπως είπε ο Birol στις αρχές Μαΐου, η τρέχουσα κατάσταση είναι «σοκαριστική και πολύ ανησυχητική. Από τη μία πλευρά, οι κυβερνήσεις λένε σήμερα ότι η κλιματική αλλαγή είναι η προτεραιότητά τους. Αλλά από την άλλη πλευρά, βλέπουμε τη δεύτερη μεγαλύτερη αύξηση εκπομπών στην ιστορία. Είναι πραγματικά απογοητευτικό». Ωστόσο, η πορεία προς την καθαρή ενέργεια και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, και τελικά σε μηδενικές εκπομπές, είναι μονόδρομος. Ο καθορισμός στόχων και η προσπάθεια επίτευξής τους είναι πλέον αποδεκτή παγκοσμίως - σχεδόν 200 χώρες έχουν εγκρίνει τη Συμφωνία του Παρισιού. Οι πρόσθετες δεσμεύσεις που ανέλαβαν στη Διάσκεψη Κορυφής για το Κλίμα των Ηγετών που φιλοξένησε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Joe Biden στα τέλη Απριλίου, που περιελάμβανε την Κίνα και την Ινδία, αποτελούν καλή ένδειξη για αυτό. Αλλά αυτά μπορούν να γίνουν αποτελεσματικά μόνο εάν η ρητορική υποστηρίζεται με αξιόπιστες πολιτικές δράσεις. Εκεί βρίσκεται η πρόκληση.
* Ο Δρ. Charles Ellinas είναι Senior Fellow στο Global Energy Center του Atlantic Council, CEO της EC Cyprus Natural Hydrocarbons Company Ltd και πρώην εκτελεστικός πρόεδρος της Κρατικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων Κύπρου (ΚΡΕΤΥΚ)