Στα τέλη του 2023, ο Γερμανός καγκελάριος Olaf Scholz υπέγραψε ένα μηχάνημα ηλεκτρολύτη, στο πλαίσιο των εορτασμών για τα εγκαίνια του γιγαντιαίου εργοστασίου της Siemens Energy στο Βερολίνο. Με ετήσια παραγωγική ικανότητα ενός γιγαβάτ (GW) – και φιλοδοξίες να την τριπλασιάσει μέχρι το 2025 – το εργοστάσιο εύκολα μπορεί να τροφοδοτήσει την στοχοθετημένη ανάπτυξη της Γερμανίας με 10 GW μέχρι το 2030.
Με την Κίνα να κυριαρχεί στις αλυσίδες προμήθειας ηλιακής ενέργειας, αιολικής ενέργειας και μπαταριών, οι ηλεκτρολύτες – απαραίτητοι για τη μετατροπή του νερού σε υδρογόνο, την τροφοδοσία καθαρών χημικών και χάλυβα – προσφέρουν μια νέα ευκαιρία στην Ευρώπη να κερδίσει έδαφος στην πράσινη τεχνολογία.
Για τους πολιτικούς, αυτή η οικονομική υπόσχεση είναι το κλειδί. Η «παραγωγή της Siemens θα συνεχίσει να αυξάνεται και η επιτυχία θα επιστρέψει», δήλωσε ο Scholz κατά τα εγκαίνια του εργοστασίου, ενώ παράλληλα πανηγύρισε για την αντιστροφή της «αποβιομηχάνισης».
Ολλανδοί ερευνητές, TNO, διαπίστωσαν ότι το 2023, η Κίνα θα διαθέτει το 34% της παγκόσμιας παραγωγικής ικανότητας. Παρά τη μικρότερη οικονομία και τον μικρότερο πληθυσμό της, η Ευρώπη κατάφερε να κατέχει το 27% του μεριδίου αγοράς.
Η παγκόσμια αγορά αναμένεται προσοδοφόρα. Αυτή τη στιγμή εκτιμάται σε 25 δισ. ευρώ από τη συμβουλευτική εταιρεία BCG, με μεγάλο περιθώριο ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, οι πολιτικοί ενδιαφέρονται έντονα για την υγεία των ευρωπαίων κατασκευαστών ηλεκτρολυτών.
«Αυτό που συνέβη με τα φωτοβολταϊκά δεν πρέπει να ξανασυμβεί με τους ηλεκτρολύτες», λέει ο Jens Geier, Γερμανός (S&D) ευρωβουλευτής, με έντονο ενδιαφέρον για το υδρογόνο.
Υπερπροσφορά και χαμηλότερη ζήτηση
Ωστόσο, στην Ευρώπη η ζήτηση για ηλεκτρολύτες είναι χαμηλότερη από την αναμενόμενη.
Αυτό αντικατοπτρίζει μια παγκόσμια τάση. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΔΟΕ) διαπιστώνει ότι το ένα τρίτο της πρόσθετης παραγωγικής ικανότητας εξαρτάται από πραγματικές επενδύσεις στην παραγωγή υδρογόνου – αλλά μόλις το 4% των έργων που έχουν ανακοινωθεί έχουν εισέλθει στο τελικό τους στάδιο σε όλο τον κόσμο.
Δεδομένης της ήδη μεγάλης παραγωγικής ικανότητας της Κίνας, «αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια κατάσταση παρόμοια με εκείνη των φωτοβολταϊκών, όπου η ικανότητα που πλεονάζει για τις ανάγκες της εγχώριας αγοράς μπορεί να επιτρέψει τις εξαγωγές σε άλλες περιοχές», εξηγεί ο ΔΟΕ.
«Αυτή είναι η αρχή ενός δρόμου που δεν πρέπει να ακολουθήσουμε», τονίζει ο Γερμανός ευρωβουλευτής, Geier.
Οι συγκρίσεις με την κινεζική κυριαρχία στην ηλιακή ενέργεια είναι το κεντρικό επιχείρημα που προβάλλει εδώ και χρόνια η ευρωπαϊκή βιομηχανία υδρογόνου.
«Τα ευρωπαϊκά χρήματα καταλήγουν στα χέρια ανταγωνιστών που δεν εδρεύουν στην Ευρώπη», προειδοποιούσε μια επιστολή προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις αρχές του 2023.
Μελέτη της συμβουλευτικής εταιρείας BCG που δημοσιεύθηκε στις 24 Μαΐου καταλήγει στο συμπέρασμα ότι [οι ευρωπαϊκές εταιρίες] βρίσκονται σε καλό δρόμο για να κυριαρχήσουν στην Ευρώπη στην παραγωγή ηλεκτρολυτών.
«Μετά την ηλιακή ενέργεια και την τεχνολογία μπαταριών, η Ευρώπη κινδυνεύει να χάσει άλλη μια πολλά υποσχόμενη πράσινη βιομηχανία από την Κίνα», προειδοποιεί ο συνεργάτης της BCG, Sebastian Schrapp, όπως αναφέρει το dts.
Ο ίδιος προειδοποιεί ότι η Κίνα πλησιάζει την Ευρώπη στον όγκο των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας υδρογόνου – βασικός δείκτης της τεχνικής κυριαρχίας μιας χώρας στην τεχνολογία αυτή.
Παραδοσιακά, η ΕΕ έχει μακροχρόνιο παγκόσμιο προβάδισμα όσον αφορά τις υποβολές διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας υδρογόνου, με λίγο λιγότερο από το ένα τρίτο των παγκόσμιων καταθέσεων στην παραγωγή, την αποθήκευση και την τελική χρήση.
Αντίθετα, τα κινεζικά διπλώματα ευρεσιτεχνίας σε όλες αυτές τις κατηγορίες δεν ξεπέρασαν το 5% την τελευταία δεκαετία, σύμφωνα με έκθεση του ΔΟΕ και του Ευρωπαϊκού Γραφείου Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας.
Ωστόσο, η BCG διαπίστωσε ότι οι κινεζικές υποβολές διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας υδρογόνου αυξήθηκαν κατά 40% από το 2015, ρυθμός πολύ υψηλότερος από τον ρυθμό αύξησης 15% της προηγούμενης δεκαετίας που εντόπισε ο ΙΕΑ.
Σύγκρουση τεχνολογιών
Στο επίκεντρο της διαφοράς μεταξύ Κίνας και Ευρώπης βρίσκεται η τεχνολογία: ενώ όλοι οι ηλεκτρολύτες παράγουν υδρογόνο με τη διέλευση ηλεκτρικού ρεύματος από το νερό, οι διαδικασίες διαφέρουν.
Η Κίνα επικεντρώνεται στους φθηνότερους αλκαλικούς ηλεκτρολύτες.
Οι ευρωπαϊκές εταιρείες ακολουθούν μια διττή προσέγγιση. Ωστόσο, η πλειονότητα των νέων επενδύσεων κατευθύνεται προς την πιο δαπανηρή παραλλαγή της «Proton exchange membrane» (PEM).
Οι ηλεκτρολύτες PEM παράγουν πιο καθαρό υδρογόνο από τους αντίστοιχους αλκαλικούς ηλεκτρολύτες και είναι δέκα φορές ταχύτεροι στην εκκίνηση, φτάνοντας σε πλήρη λειτουργική ικανότητα μέσα σε λίγα λεπτά και επιτρέποντας την ομαλή ανταπόκριση σε αιχμές ανανεώσιμης ενέργειας.
Αυτό επιτρέπει στις λειτουργίες PEM να ανταποκρίνονται στην κυμαινόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές σε ωριαία βάση – σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ.
Όμως, είναι πολύ πιο ακριβές. Ορισμένες εκθέσεις αναφέρουν ότι οι κινεζικοί αλκαλικοί ηλεκτρολύτες κοστίζουν το ένα τέταρτο του κόστους των ευρωπαϊκών ηλεκτρολυτών PEM.
Η Κίνα δεν κυριαρχεί, ακόμη
Παρά τους φόβους εντός του κλάδου, οι κινεζικοί ηλεκτρολύτες δεν έχουν ακόμη επηρεάσει σημαντικά. Η πιο πρόσφατη χρηματοδότηση της ΕΕ ύψους 720 εκατ. ευρώ για την παραγωγή υδρογόνου κατευθύνθηκε σε 5 έργα, τα οποία εντοπίστηκαν κυρίως στην Ιβηρική Χερσόνησο.
Από τα 132 έργα που υπέβαλαν αίτηση για να λάβουν κονδύλια της ΕΕ από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Υδρογόνου, μόνο 20 είχαν σκοπό να παράγουν υδρογόνο χρησιμοποιώντας κινεζική τεχνολογία σε σύγκριση με τα 24 έργα που βασίζονταν σε γερμανικούς ηλεκτρολύτες.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βρίσκεται στο μέσον της καταστολής των εισαγωγών κινεζικών ηλεκτρικών οχημάτων και ηλιακών συλλεκτών. Αλλά μέχρι τώρα, τα στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχει μικρή ουσιαστική εισαγωγή ηλεκτρολυτών από την Κίνα.
«Μέχρι στιγμής δεν έχουν διακινηθεί πλήρεις ηλεκτρολύτες μεταξύ Κίνας και Ευρώπης», σύμφωνα με την TNO, αν και υπάρχει κάποιο εμπόριο εξαρτημάτων.
Ο βιομηχανικός φορέας Hydrogen Europe δεν αποκάλυψε κανένα σχετικό στοιχείο στο Euractiv, ούτε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απάντησε στο ερώτημά μας.
Ωστόσο, η TNO κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, ζητώντας «τον περιορισμό της πρόσβασης στην αγορά για τα κινεζικά μέρη». Θέλουν οι κρατικοί πλειστηριασμοί να περιλαμβάνουν μη τιμολογιακά κριτήρια, διότι «είναι απίθανο οι Ευρωπαίοι παίκτες να μπορούν να παραμείνουν ανταγωνιστικοί ως προς το κόστος σε σύγκριση με τους Κινέζους παίκτες».
Οι ηλεκτρολύτες συγκαταλέγονται στον μακρύ κατάλογο των τεχνολογιών που απαριθμούνται στη Πράξη για τη Βιομηχανία Καθαρού Μηδενός (NZIA) της ΕΕ. Ο στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι μέχρι το 2030, το 40% των εγκατεστημένων συσκευών θα κατασκευάζεται στην Ευρώπη. Θα επιτρέψει επίσης στις εθνικές κυβερνήσεις να επιβάλουν τα μη τιμολογιακά κριτήρια που αναφέρει ο TNO.
Αν και η πράξη τίθεται σε ισχύ τον Ιούνιο, απαιτείται πολιτική βούληση για την εφαρμογή των αυστηρών περιορισμών.
Άλλες βιομηχανίες, ιδίως η αιολική και η ηλιακή ενέργεια, έχουν επωφεληθεί από τις δηλώσεις χωρών της ΕΕ που δεσμεύονται να εφαρμόσουν τους περιορισμούς αγοράς της NZIA. Το αν θα γίνει το ίδιο και για τους ηλεκτρολύτες, είναι ένα από τα δύσκολα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν.
euractiv.gr