Στην Αίγυπτο η ανάγκη για μεταρρυθμίσεις καθίσταται όλο και πιο
επιτακτική ημέρα με την ημέρα. Η ανεργία έχει εκτιναχθεί σε επίπεδα άνω
του 13% από το 9% στο οποίο βρισκόταν το 2010. Τα τελευταία στοιχεία
καταδεικνύουν πως το 1/4 του πληθυσμού ζει σε ένδεια και το ποσοστό
αυξάνεται. Τα συναλλαγματικά διαθέσιμα έχουν μειωθεί από τα 36 δισ.
δολάρια προ της επανάστασης σε περίπου 13 δισ. δολάρια τον Μάρτιο,
προτού εισρεύσουν τα κεφάλαια από το Κατάρ. Η «μαύρη αγορά» για δολάρια
και καύσιμα ανθεί. Η κατάργηση ενός πολιτικού και οικονομικού συστήματος
και η οικοδόμηση ενός νέου δεν είναι εύκολη υπόθεση, αλλά η ιστορία μας
διδάσκει πως η ταχύτητα είναι ουσιώδες στοιχείο σε μια δημοκρατική
μετάβαση. Οσες χώρες προχωρούν γρήγορα στον εκδημοκρατισμό τους
σημειώνουν μακροπρόθεσμα ρυθμούς ανάπτυξης υψηλότερους κατά 1% από
εκείνους προ της μετάβασης. Οσα χρόνια διαρκεί η αβεβαιότητα και
ενδεχομένως και οι κοινωνικές ταραχές, οι επενδυτές παραμένουν εκτός της
χώρας.
Η Αίγυπτος πλησιάζει το χρονικό διάστημα των τριών ετών που καθορίζει
ποια μετάβαση είναι και ποια δεν είναι γρήγορη. Οι πολιτικοί της πρέπει
να παρουσιάσουν ένα συνεκτικό και προβλέψιμο σχέδιο για μια λειτουργική
δημοκρατία και να προωθήσουν άμεσες οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Το
κόστος των συνεχιζόμενων καθυστερήσεων θα είναι τεράστιο και μεταξύ
άλλων θα περιλαμβάνει και μια μακρά περίοδο υψηλής ανεργίας. Χώρες όπως η
Χιλή, η Πολωνία και η Νότια Κορέα κινήθηκαν γρήγορα και επέτυχαν μέσο
όρο οικονομικής ανάπτυξης της τάξης του 5% μέσα στη δεκαετία μετά τη
δημοκρατική μετάβαση. Αντίθετα, χώρες όπως το Μεξικό, η Ρουμανία και η
Ζάμπια, όπου η μετάβαση ήταν αργή, ο ρυθμός ανάπτυξης ήταν σχεδόν
μηδενικός επί μία δεκαετία.
Η αιγυπτιακή οικονομία αγωνίζεται τώρα με τη δική της αργή μετάβαση. Η
Αίγυπτος βρίσκεται εδώ και ένα χρόνο σε ατελέσφορες διαπραγματεύσεις με
το ΔΝΤ. Η διστακτικότητα είναι, βέβαια, σε μεγάλο βαθμό πολιτικής φύσης.
Οι Αγύπτιοι φοβούνται τους περιορισμούς που συνοδεύουν τα προγράμματα
του ΔΝΤ, ενώ πολλοί από τους μετόχους του ΔΝΤ ανησυχούν για θέματα όπως η
όλο και πιο σκληρή μεταχείριση που επιφυλάσσει η Αίγυπτος στις μη
κυβερνητικές οργανώσεις. Ωστόσο, το πρόβλημα δεν τελειώνει εδώ. Η
Αίγυπτος χρειάζεται πραγματικά ένα βιώσιμο οικονομικό πρόγραμμα για να
αποδώσει ένα δάνειο του ΔΝΤ.
Η σωστή προσέγγιση στα οικονομικά προβλήματα θα ήταν να πάρει τώρα το
χάπι των μεταρρυθμίσεων τερματίζοντας τις επιζήμιες δαπάνες και
ιδιαιτέρως τις επιδοτήσεις στα καύσιμα, που αντιπροσωπεύουν σχεδόν το
ήμισυ των εσόδων της κυβέρνησης σε μια στιγμή που το δημοσιονομικό
έλλειμμα της Αιγύπτου υπερβαίνει το 10% του ΑΠΕ και κινείται ανοδικά.
Μια έξυπνη δημοσιονομική αναδιάρθρωση θα περιλάμβανε περικοπές στις
επιδοτήσεις, βελτίωση στο κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας για τους φτωχούς και
μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος. Οι μεταρρυθμίσεις θα μπορούσαν
να επιτευχθούν ακόμη και εν τω μέσω μιας δύσκολης πολιτικής μετάβασης,
υπό τον όρο ότι οι κοινωνικές δαπάνες στρέφονται σε όσους έχουν ανάγκη
και ότι η κυβέρνηση διαμηνύει με σαφήνεια τους πολιτικούς της στόχους.
Δύο ήταν οι επιλογές για τον Μόρσι. Πρώτον, θα μπορούσε να διεκδικήσει
την πολιτική στήριξη παρουσιάζοντας μια αξιόπιστη κυβέρνηση υπόλογη στο
λαό, με την οποία θα διασφάλιζε τη νομιμοποίηση των οικονομικών
μεταρρυθμίσεων. Η πολιτική αναμόρφωση θα μπορούσε να βελτιώσει παράλληλα
την ένταση με τους χορηγούς από τη Δύση και να προσελκύσει επενδυτές
και τουρίστες. Εναλλακτικώς θα μπορούσε να κάνει χρήση της παράδοσης
αυταρχισμού που χαρακτηρίζει την Αίγυπτο για να προωθήσει ορισμένες από
τις αναγκαίες οικονομικές μεταρρυθμίσεις επικαλούμενος τον κίνδυνο
οικονομικής κρίσης. Η βοήθεια των γειτόνων θα μπορούσε να βοηθήσει την
προσαρμογή.
Η δεύτερη αυτή επιλογή, όμως, έχει λιγότερες πιθανότητες να διασφαλίσει
τα 4,8 δισ. δολάρια του δανείου από το ΔΝΤ, τα οποία διαπραγματεύεται
εδώ και ένα χρόνο. Και η συμφωνία για το δάνειο αυτό είναι προϋπόθεση
για να απελευθερωθούν τα κεφάλαια από άλλους διεθνείς πιστωτές, από την
Ε.Ε. και τις ΗΠΑ, που θα μπορούσαν να καλύψουν το κενό χρηματοδότησης
ύψους 10 δισ. δολαρίων και πλέον.