Η αποκέντρωση ως λειτουργία επιδιώκει μια
κοινωνία στην οποία οι συλλογικές αποφάσεις λαμβάνονται όσο γίνεται πιο
κοντά στους πολίτες, και το άτομο-πολίτης αποτελεί την πηγή της
πολιτικής τους νομιμοποίησης. Η κυβέρνηση εξακολουθεί να έχει την
ευθύνη της χώρας. Το κράτος ούτε διασπάται ούτε διαχέεται.
Εκδημοκρατίζεται και αποκεντρώνεται.
Η αυτοδιοίκηση, περιφερειακή ή πρωτοβάθμια, δεν δημιουργεί τοπικούς πρωθυπουργούς-κυβερνήτες.
Αποκέντρωση σημαίνει κυρίως ότι οι τοπικές κοινωνίες αξιοποιούν
με τη δική τους αποκλειστική ευθύνη τα ανθρώπινα, χρηματοοικονομικά και
φυσικά διαθέσιμα της περιοχής τους, χωρίς κεντρικούς πατερναλισμούς, την
ευθύνη να κατοχυρώσουν συνθήκες συνοχής, αλληλεγγύης και ισότητας για
όλους και όχι μόνο για λίγους.
Η χώρα χρειάζεται να θεσπίσει καινούργιους, ισχυρούς
διοικητικούς και αναπτυξιακούς νευρώνες, ικανούς να αντιμετωπίσουν τις
απαιτήσεις της επόμενης δεκαετίας. Η επιλογή της αποκεντρωμένης
λειτουργίας της χώρας θα πρέπει να υποστηριχθεί με νέα σύγχρονα
αυτοδιοικητικά σχήματα, στο πλαίσιο και των συνταγματικών συντεταγμένων.
Οταν σχεδιάζαμε τον «Καποδίστρια», πολλοί αναρωτιόνταν τι όφελος
θα προέκυπτε για τη χώρα και τους πολίτες, αν θα άλλαζε ουσιαστικά κάτι
με τη διοικητική συνένωση των κοινοτήτων. Σύμφωνα με τις επικρατούσες
αντιλήψεις της εποχής ήταν δύσκολο να κατανοηθεί ότι η μετεξέλιξη των
διοικητικών συστημάτων στον σύγχρονο κόσμο οδηγεί σε τεράστιες αλλαγές
στη ζωή των πολιτών και στην εξέλιξη των τοπικών κοινωνιών. Σήμερα όμως
όλο και περισσότεροι αντιλαμβάνονται ότι το μέλλον μιας χώρας εξαρτάται
πρωτίστως από την ικανότητα προσαρμογής στις εξελίξεις.
Προς την κατεύθυνση αυτή θα προσπαθήσουμε σήμερα, με τις μικρές μας δυνάμεις, να συμβάλουμε, προτείνοντας τα ακόλουθα:
- Να υιοθετηθεί επιτέλους και στη χώρα μας ο επιτελικός
χαρακτήρας των υπουργείων. Αυτό προϋποθέτει προσεκτικό διαχωρισμό των
επιτελικών από τις εκτελεστικές αρμοδιότητες και διατήρηση στα υπουργεία
μόνον όσων σχετίζονται με στρατηγικό σχεδιασμό και έλεγχο. Στα νέα
υπουργεία είναι καιρός να καταργηθεί η παραδοσιακή διάρθρωση σε
διευθύνσεις και τμήματα και να λειτουργήσουν νέες ευέλικτες δομές, όπως
ομάδες διοίκησης έργου, ομάδες παραγωγής πολιτικής και εξειδικευμένα
ελεγκτικά σώματα. Για τη στελέχωση των νέων υπουργείων θα απαιτηθεί
περιορισμένος αριθμός υπαλλήλων, υψηλών προσόντων, που θα αναζητηθεί με
ανοικτό διαγωνισμό μεταξύ όλων των υπηρετούντων στον ευρύτερο δημόσιο
τομέα.
- Ολες οι εκτελεστικές αρμοδιότητες να μεταφερθούν είτε σε καθ'
ύλην αποκεντρωμένους οργανισμούς είτε στην αυτοδιοίκηση, ιδίως δε στις
αυτοδιοικητικές περιφέρειες, ο αριθμός των οποίων θα περιορισθεί σε
επτά. Στη συνέχεια θα καταργηθούν οι (επτά) ισχύουσες αποκεντρωμένες
διοικήσεις, αφού τροποποιηθούν τα Αρθρα 101 και 102 του Συντάγματος.
- Να δημιουργηθεί Ανεξάρτητη Αρχή με σκοπό την παρακολούθηση και
την αξιολόγηση όλων των διοικητικών και αυτοδιοικητικών φορέων, καθώς
και την υποβολή προτάσεων για τη συνεχή προσαρμογή και αναβάθμιση της
ποιοτικής λειτουργίας τους.
- Να μετατραπούν τα ΚΕΠ σε ολοκληρωμένα Τοπικά Διοικητικά Κέντρα
που θα διεκπεραιώνουν αποκλειστικά όλες τις υποθέσεις των πολιτών. Για
να γίνει αυτό, απαιτείται ριζική αναδιοργάνωση και στελέχωσή τους με
πρόσληψη ταλαντούχων νέων με ιδιαίτερες γνώσεις στην πληροφορική.
- Να καθιερωθεί συνταγματικό ασυμβίβαστο μεταξύ των ιδιοτήτων
του υφυπουργού και του βουλευτή, με παράλληλη καθιέρωση του θεσμού του
«πληρεξουσίου υφυπουργού». Διατηρούμε κάποιες επιφυλάξεις για την
συνταγματική επέκταση του ασυμβιβάστου και στους υπουργούς, διότι το
θέμα χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση και δημόσια συζήτηση. Προτιμότερη
πάντως φαίνεται μια ενδιάμεση ρύθμιση του θέματος, προς την κατεύθυνση
των ισχυόντων στην Αγγλία, δηλαδή του περιορισμού -με θέσπιση ενός
συγκεκριμένου ποσοστού επί του συνόλου (π.χ. 5%)- του αριθμού των
βουλευτών που μπορούν να λαμβάνουν το αξίωμα του υπουργού.
- Να καταργηθούν οι συμβάσεις δημοσίου δικαίου για όλους τους
υπαλλήλους και λειτουργούς του κράτους, με εξαίρεση τους υπηρετούντες
στο δικαστικό σώμα, τις ένοπλες δυνάμεις, την αστυνομία και το
διπλωματικό σώμα, των οποίων η μονιμότητα ή ισοβιότητα θα ισχύει ύστερα
από πενταετή δοκιμαστική υπηρεσία. Ολοι οι άλλοι υπάλληλοι του κράτους
(είτε εν στενή είτε εν ευρεία εννοία) θα προσλαμβάνονται εφεξής με
συμβάσεις ιδιωτικού δικαίου είτε αορίστου είτε ορισμένου χρόνου, με σαφή
οριοθέτηση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεών τους, αλλά και με
πρόβλεψη συγκεκριμένων διαδικασιών συνεχούς αξιολόγησης.
- Να μειωθεί ο υπερβολικός σήμερα αριθμός (α) των ηγετικών
στελεχών των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφαλείας (στρατηγών,
ναυάρχων και πτεράρχων), (β) των αντιπροέδρων των ανωτάτων δικαστηρίων,
(γ) των Μητροπόλεων, με θέσπιση πληθυσμιακού κριτηρίου, σε συνεννόηση με
τις Εκκλησιαστικές Αρχές.
- Να θεσπιστεί ανώτατο όριο ηλικίας 75 ετών για την παραμονή
οποιουδήποτε δημόσιου λειτουργού σε οποιαδήποτε αμειβόμενη κρατική θέση
πλήρους απασχόλησης (π.χ. μητροπολιτών, μελών Ανεξάρτητων Αρχών,
στελεχών ΔΕΚΟ και νομικών προσώπων).
Οι προτάσεις αυτές φυσικά δεν αποτελούν θέσφατα ούτε διεκδικούν
την αυθεντία. Είναι περισσότερο καταστάλαγμα εμπειριών και έκφραση
κοινής αγωνίας, χωρίς απολυτότητες και δογματισμούς.
Για ένα όμως είμαι βέβαιος: η νέα δυναμική που απαιτείται για
μια πειστική και αποτελεσματική διαχείριση της οικονομικής ανάπτυξης της
χώρας δεν μπορεί πλέον να επιτευχθεί με ιδεοληψίες του παρελθόντος και
με αποστεωμένα, ατελή και κοντόφθαλμα μεταρρυθμιστικά εγχειρήματα.
Αυτές οι λογικές πρέπει να ανατραπούν. Το πνεύμα της επόμενης
δεκαετίας πρέπει να κομίσει σαρωτικές ανατροπές στη συγκρότηση του
διοικητικού μας συστήματος.
(από την εφημερίδα "ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ", 20/07/2013)