Με τον Μόρσι υπό περιορισμό και με το μεγαλύτερο τμήμα της ηγεσίας
της υπό κράτηση, η Μουσουλμανική Αδελφότητα προσπαθεί να κρατήσει μια
ισορροπία που μοιάζει με τον τετραγωνισμό του κύκλου:
- Πρώτον, να μην πάρει την ευθύνη για μια ανοικτή αιματηρή εμφύλια σύγκρουση.
- Δεύτερον, να αρνείται στη στρατιωτική ηγεσία και στη μεταβατική κυβέρνηση κάθε είδους de jure και de facto νομιμοποίηση.
-
Τρίτον, να επιχειρήσει να διευρύνει τη λαϊκή βάση της και να προβάλει
σαν η δύναμη χωρίς τη συγκατάθεση της οποίας δεν μπορεί να υπάρξει ομαλή
μετάβαση.
Είναι φανερό ότι ένα σκληρό bra de fer βρίσκεται σε εξέλιξη:
Από τη μια μεριά η στρατιωτική ηγεσία και οι υποστηρικτές της προφανώς
συνδέουν την τύχη του Μόρσι και των άλλων ηγετικών στελεχών που έχουν
συλληφθεί με την με οποιοδήποτε άμεσο ή έμμεσο τρόπο νομιμοποίηση της
παρέμβασης της 4 Ιουλίου από την Μουσουλμανική Αδελφότητα.
Από την άλλη, η Αδελφότητα προσπαθεί εμμένοντας στη νομιμότητα της
ανατραπείσας κυβέρνησης να συνδυάσει την όποια συμμετοχή της στις
διαδικασίες του χρονοδιαγράμματος μετάβασης με υποχωρήσεις και εγγυήσεις
για την ελευθερία πολιτικής δράσης.
Αγνωστη παράμετρος
παραμένει η βοήθεια ύψους 8 δισ. δολαρίων που προσφέρουν η Σαουδική
Αραβία και τα Εμιράτα που μπορεί να αποτελέσει την αρχή μιας ροής
ρευστότητας που θα μπορούσε να οδηγήσει σε στοιχειώδη έστω βελτίωση της
δύσκολης καθημερινότητας των πολιτών της χώρας, που ήταν η βασική
συνιστώσα της οργής και αγανάκτησης που ανέτρεψε τον Μουμπάρακ και
αμφισβήτησε στη συνέχεια τον Μόρσι και απειλεί πιθανότατα αύριο με
κλυδωνισμούς τη μεταβατική κυβέρνηση.
Ενα είναι βέβαιο: ότι μακριά από το κόστος της διακυβέρνησης και με το
φωτοστέφανο του θύματος η Μουσουλμανική Αδελφότητα μπορεί να ελπίζει
-στην περίπτωση που δεν υπάρξει ανοικτή και σκληρή δικτατορική εκτροπή-
στην ενίσχυσή της, την ώρα που οι υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις γίνονται
στον ένα ή τον άλλο βαθμό συνένοχοι της στρατιωτικής ηγεσίας σε ένα
παιχνίδι χωρίς αρχές.
Οσοι εκπλήσσονται που βλέπουν τη
στρατιωτική ηγεσία και τον μεταβατικό πρόεδρο Αλ Μανσούρ να
διαβουλεύονται με το κόμμα Αλ Νουρ που εκπροσωπεί τους ακραίους
σαλαφιστές, καλό είναι να θυμηθούν ότι παρόμοια παιχνίδια έπαιξε και η
Μουσουλμανική Αδελφότητα μετά την απομάκρυνση του Μουμπάρακ στις αρχές
του 2011.
Πέραν της πολιτικής σκηνής και των ηγεσιών των διαφόρων παρατάξεων, η πολιτική πραγματικότητα στην Αίγυπτο είναι περίπλοκη:
Πρώτον, υπάρχει ένας πολιτικός αλλά και πολιτισμικός διχασμός του
πληθυσμού με τους κατοίκους των πόλεων να θέλουν αυθεντικό
εκδημοκρατισμό και τον κόσμο της υπαίθρου να θέλει επιστροφή στις
παραδοσιακές ισλαμικές αξίες.
Δεύτερον, υπάρχει σε ένα ισχυρό και δυναμικό κομμάτι της κοινωνίας μια αλλεργία απέναντι σε κάθε εκδοχή αυταρχισμού.
Ο πρόεδρος Αλ Μανσούρ
Η πολιτική κυριαρχία και ηγεμονία στη διχασμένη Αίγυπτο παραμένουν
ζητούμενα. Ο Μόρσι στη δωδεκάμηνη παραμονή του στην εξουσία, έκανε το
λάθος να μη δώσει προτεραιότητα στη διαφύλαξη της ενότητας του
ετερόκλητου μετώπου που εξανάγκασε τον Στρατό να ανατρέψει τον Μουμπάρακ
και προτίμησε τη συσπείρωση-περιχαράκωση της λαϊκής βάσης της
Μουσουλμανικής Αδελφότητας.
Μπορεί σήμερα να γίνει σύμβολο μιας
ευρύτερης συσπείρωσης για έναν αυθεντικό εκδημοκρατισμό; Απάντηση θετική
ή αρνητική είναι πολύ δύσκολο να δοθεί αυτή τη στιγμή.
Σε κάθε
περίπτωση, κανείς δεν έχει σήμερα συμφέρον να επαναληφθεί στην Αίγυπτο η
τραγωδία της Αλγερίας μετά την επέμβαση του Στρατού το 1992, που
οδήγησε στον φαύλο κύκλο ακραίας καταστολής και αιματηρής τρομοκρατίας.
Ο ηγέτης των ακραίων σαλαφιστών Γιουνίς Μακχούν
Μια ισορροπία τρόμου συγκρατεί ακόμη τη στρατιωτική ηγεσία και τη
Μουσουλμανική Αδελφότητα: Η πρώτη δεν θέλει να χάσει ό,τι της έχει
απομείνει από το κύρος του διαιτητή της πολιτικής ζωής και η δεύτερη δεν
θέλει να χάσει τη δυνατότητα να γίνει ο αποδέκτης της δυσαρέσκειας που
θα προκύψει από τις επιλογές της μεταβατικής κυβέρνησης.
Εξυπακούεται ότι η κρίση στην Αίγυπτο θα επηρεάσει συνολικά τις
εξελίξεις στον Αραβικό Κόσμο, από την Τυνησία όπου η κατάσταση έχει
ομοιότητες με την ισορροπία στο Κάιρο πριν από την ανατροπή του Μόρσι
μέχρι τη Συρία, αλλά και το Μαρόκο και την Αλγερία.
Οι πιστοί προσεύχονται
Η κρίση που κορυφώθηκε με την παρέμβαση του στρατού στην Αίγυπτο θα
είναι μακράς διαρκείας και με απρόβλεπτη έκβαση εντός και εκτός των
συνόρων της χώρας.
Μοχάμεντ Μόρσι
Από τη μέθη της εξουσίας θύμα και αιχμάλωτος;
Από κατηγορούμενος για μέθη της εξουσίας και δικτατορική παρεκτροπή,
θύμα και αιχμάλωτος της στρατιωτικής ηγεσίας και εκπρόσωπος της
θεσμικής-συνταγματικής νομιμότητας; Είναι δύσκολο να δώσουμε σαφή
απάντηση στο ερώτημα, καθώς πρώτον, δεν έχουν διευκρινισθεί οι προθέσεις
της στρατιωτικής ηγεσίας ως προς το πρόσωπό του. Πόσο καιρό δηλαδή θα
τον κρατούν, αν θα τον παραπέμψουν σε δίκη για κατάχρηση εξουσίας, εάν
τέλος θα του επιτρέψουν να συμμετάσχει στην πολιτική ζωή. Σε κάθε
περίπτωση η επάνοδός του στην ηγεσία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας θα
είναι μια πρόκληση πρώτου μεγέθους για τον στρατό, καθώς δεν θα είναι
δυνατόν στη συνέχεια να εμποδιστεί από το να διεκδικήσει εκ νέου την
ψήφο των συμπατριωτών του. Αν η ένταση κλιμακωθεί, ο Μοχάμεντ Μόρσι
είναι ο μόνος που με το ηγετικό του κύρος μπορεί να συγκρατήσει τους
οπαδούς του στο πλαίσιο της πολιτικής δράσης και είναι βέβαιο ότι θα
διαπραγματευθεί πολύ ακριβό αντίτιμο με αυτούς που τον ανέτρεψαν.
Ελ Μπαραντέι
Εναλλακτική λύση σε φθίνουσα πορεία
Ο πρώην επικεφαλής της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας,
εντολοδόχος πρωθυπουργός για λίγες ώρες και σήμερα αντιπρόεδρος της
χώρας, Μοχάμεντ Ελ Μπαραντέι καταγράφει τα τρία τελευταία χρόνια μια
συνεχή υποβάθμιση του πολιτικού του στίγματος: Στην αρχή λίγο πριν και
λίγο μετά την πτώση του Μουμπάρακ προσπάθησε να προβάλει σαν εναλλακτική
επιλογή χωρίς επιτυχία, για να επαναλάβει και σήμερα επίσης χωρίς
επιτυχία την ίδια προσπάθεια πριν και μετά την αποπομπή του Μόρσι.
Το γεγονός ότι θεωρείται αξιόπιστος συνομιλητής της Δύσης και κυρίως
των ΗΠΑ, δεν μπόρεσε να αναπληρώσει την έλλειψη λαϊκής βάσης και
υποστήριξης.
Το μόνο όπλο για την ανάσχεση της επιρροής του Μόρσι
και της Αδελφότητας είναι η διαμόρφωση ενός πλειοψηφικού ρεύματος στην
κοινωνία υπέρ μιας εναλλακτικής επιλογής.
Οι ελεύθερες εκλογές του 2012 δημιούργησαν ένα μη αντιστρέψιμο προηγούμενο.
Αλ Σίσι Φατάχ
Πραξικοπηματίας ή σωτήρας της χώρας
Ο επικεφαλής των Ενόπλων Δυνάμεων της Αιγύπτου Αλ Σίσι Φατάχ δεν
διακυβεύει μόνον την προσωπική του τύχη και μέλλον, αν θα περάσει δηλαδή
στην Ιστορία ως πραξικοπηματίας ή σωτήρας της χώρας, αλλά τον ίδιο τον
ρόλο και την αποδοχή του Στρατού από την κοινωνία.
Στην Αίγυπτο ο
στρατός κράτησε μεγάλο κομμάτι από το κύρος της Επανάστασης του 1952
που τερμάτισε το διεφθαρμένο καθεστώς του βασιλιά Φαρούκ και έφερε στην
εξουσία τον Νάσερ. Ο πόλεμος του 1973 που κατεγράφη στην Αίγυπτο ως
στρατιωτική επιτυχία απέπλυνε τις τρεις προηγούμενες ήττες -1948, 1956,
1967- στις πολεμικές συγκρούσεις με το Ισραήλ.
Στήριγμα και
βασικό εργαλείο εξουσίας πρώτα του Σαντάτ και στη συνέχεια του Μουμπάρακ
ο Στρατός διαφοροποιήθηκε την τελευταία στιγμή και απομάκρυνε τον
Μουμπάρακ επιδιώκοντας έναν ελεγχόμενο εκδημοκρατισμό. Με την ανατροπή
του Μόρσι έχει θέσει υπό αμφισβήτηση την αίγλη του διαιτητή, και
κινδυνεύει να στοχοποιηθεί από τους οπαδούς της Μουσουλμανικής
Αδελφότητας.
Ελ Μπεμπλάουι Χαλέμ
Εγγυητής για σταθερότητα και ανάκαμψη
Ο οικονομολόγος Ελ Μπεμπλάουι Χαλέμ ως μεταβατικός πρωθυπουργός
καλείται πρώτον, να δώσει την εγγύηση ότι έχει σχέδιο αλλά και πόρους
για την οικονομική ανάκαμψη της χώρας, και δεύτερον, να προβάλει τη
σταθερότητα και την ηρεμία ως προϋπόθεση για μια χειροπιαστή βελτίωση
της καθημερινότητας των συμπολιτών του.
Η επιτυχία του ή όχι δεν
είναι στα χέρια του, καθώς το στοίχημα της βελτίωσης της
καθημερινότητας είναι κυρίως συνάρτηση της βοήθειας που θα λάβει η
Αίγυπτος πρώτον από τα κράτη της Αραβικής Χερσονήσου και δεύτερον από τη
Διεθνή Κοινότητα.
Στο Ριάντ και στην Ντόχα το Πολιτικό Ισλάμ
αποτελεί τον μεγαλύτερο εφιάλτη των συντηρητικών θρησκευτικών μοναρχικών
καθεστώτων, καθώς η αμφισβήτηση αργά ή γρήγορα θα κτυπήσει την πόρτα
τους.
Οι ΗΠΑ;
Στηρίζουν τον επόμενο
Οι Ενοπλες Δυνάμεις της Αιγύπτου χρηματοδοτούνται, εξοπλίζονται και
εκπαιδεύονται από τις ΗΠΑ, και έτσι είναι πολύ δύσκολο να φαντασθούμε
ότι δεν υπήρξε σιωπηρή ή ρητή συγκατάθεση της Ουάσιγκτον στη στρατιωτική
επέμβαση που απομάκρυνε τον Μόρσι από την ηγεσία της χώρας.
Ομως με δεδομένη τη φθίνουσα παρεμβατική βούληση και δυνατότητα των ΗΠΑ
στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή, που πιστοποιείται τόσο από την αποχώρηση από
το Ιράκ, την επίσπευση της αποχώρησης από το Αφγανιστάν, όσο και από
τον φόβο εμπλοκής στη Συρία, εκ των πραγμάτων η Ουάσιγκτον δεν έχει
κανένα λόγο να πριμοδοτήσει ακραίες συγκρουσιακές επιλογές, τις
επιπτώσεις των οποίων δεν θα μπορεί στη συνέχεια να ελέγξει.
Οι
ΗΠΑ ταλαντεύονται, παλινδρομούν, βρίσκονται σε σύγχυση για τις
στρατηγικές τους επιλογές στη Μέση Ανατολή. Από τα ανοίγματα του Ομπάμα
την Ανοιξη του 2011 προς το Πολιτικό Ισλάμ, με τις ομιλίες του στην
Κωνσταντινούπολη και στο Κάιρο, φθάσαμε σήμερα στην ανοικτή κριτική των
κατασταλτικών μέτρων που έλαβαν τόσο ο Ερντογάν, όσο και ο Μόρσι.
Οι αντιφατικές και αλληλοαναιρούμενες επιλογές των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή
είναι μια παράδοση δεκαετιών: Στις αρχές της δεκαετίας του '50
υποστήριξαν τον Νάσερ στην Αίγυπτο και τον Μοσαντέκ στο Ιράν, για να
τους εγκαταλείψουν στη συνέχεια, το 1978-79 εγκατέλειψαν τον Σάχη στο
Ιράν για να ελέγξουν την επόμενη μέρα, ενώ το ίδιο ακριβώς έκαναν και με
τον Μουμπάρακ στις αρχές του 2011.
(από την εφημερίδα "ΗΜΕΡΗΣΙΑ", 13-14/07/2013)