Ανάγκη Ενός Νέου Σχεδίου Μάρσαλ για τον Νότο

Το 1944 και με τη συμφωνία του Μπρέτον Γουντς, οι ΗΠΑ επιδίωκαν την αναβίωση ενός συστήματος σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών. Στόχος τους, να προσφέρουν στην κατεστραμμένη από τον πόλεμο και υπερχρεωμένη ανθρωπότητα ένα νέο πλαίσιο νομισματικών σχέσεων, οι οποίες θα ενισχύονταν από δάνεια σε δολάρια από ένα νέο θεσμικό όργανο, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Σήμερα, η Γερμανία προσπαθεί να επαναφέρει στη ζωή την περιφέρεια της Ευρωζώνης, που πλήττεται από βαθύτατη κρίση. Το πράττει περίπου με τον τρόπο που το έκανε η Ουάσιγκτον το 1944. Γι’ αυτό και είναι χρήσιμο να γυρίσουμε πίσω στην Ιστορία, για να εκτιμήσουμε πώς –ίσως– θα εξελιχθούν τα πράγματα.

Πριν ξεκινήσουν οι τότε διαπραγματεύσεις με τις υπόλοιπες 43 χώρες που εκπροσωπούνταν στο Μπρέτον Γουντς, ο αρχιτέκτονας του συνεδρίου, ο Χάρι Ντέξτερ Γουάιτ, ο οποίος υπηρετούσε στο αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών, προειδοποίησε τους συμπατριώτες του για το εξής: Οι άλλες χώρες –τους είπε– πιστεύουν ότι οι ΗΠΑ «θα ασκήσουν σύντομα πιέσεις στα νομισματικά συστήματα που υφίστανται στον υπόλοιπο κόσμο, διεκδικώντας ένα μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας αγοράς, και ότι θα είναι σε θέση να δημιουργήσουν αυτό, το οποίο θα αποκαλούμε ένα πλεόνασμα εξαγωγών...». Σε αντάλλαγμα –συμπλήρωσε– οι άλλες χώρες-μέλη του Μπρέτον Γουντς θα περιμένουν από το ΔΝΤ να πιέσει τις ΗΠΑ «να υιοθετήσουν μια πολιτική που θα ασκεί λιγότερες πιέσεις στις συναλλαγματικές ισοτιμίες τους και θα τους επιτρέπει να πωλούν –στις ΗΠΑ– περισσότερα από τα προϊόντα τους».

Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα ανέχονταν τέτοιες παρεμβάσεις. «Είμαστε απόλυτοι για το θέμα αυτό», τόνισε ο Γουάιτ, συμπληρώνοντας πως «έχουμε λάβει απολύτως αρνητική θέση επί αυτού...».

Ο επικεφαλής της βρετανικής αποστολής, ο Τζον Μέιναρντ Κέινς, καθώς και άλλοι απεσταλμένοι των χρεωμένων κρατών, ήθελαν «να μας χρεώνουν τόκο, ως δανειστές», συνέχισε ο Γουάιτ. Ομως, η θέση των ΗΠΑ ήταν «ακριβώς η αντίθετη», είπε, «θέλουμε εμείς να τα χρεώνουμε...».

Οπως εξήγησε τότε ο Γουάιτ, «ο λόγος είναι ότι το ΔΝΤ σχεδιάστηκε για έναν ειδικό λόγο, και αυτός ο λόγος είναι η αποφυγή των ανταγωνιστικών υποτιμήσεων των νομισμάτων...». Ως εκ τούτου, οι σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες θα αποτελούσαν τον ακρογωνιαίο λίθο της μεταπολεμικής νομισματικής αρχιτεκτονικής, έτσι ώστε να μην μπορούν οι διάφορες χώρες να «επιλύουν» το πρόβλημα των εμπορικών ελλειμμάτων τους μέσω υποτιμήσεων. Το ΔΝΤ θα χορηγούσε δάνεια μόνο για μικρά χρονικά διαστήματα σε χώρες οι οποίες δυσκολεύονταν να χρηματοδοτήσουν τα ελλείμματά τους. Γιατί ήταν σε θέση οι ΗΠΑ να επιβάλουν αυτό το σύστημα; Διότι ήλεγχαν το 80% των παγκόσμιων αποθεμάτων χρυσού που φυλάσσονταν τότε στις ανά τον κόσμο κεντρικές τράπεζες. Η θέση ισχύος των ΗΠΑ ασφαλώς δημιούργησε τότε πολλά ερωτήματα αλλά και αμφιβολίες για τις προθέσεις και τις ενέργειές τους μελλοντικά.

Ωστόσο, αυτές οι απόψεις δεν αναγνώριζαν ότι ο υπόλοιπος κόσμος είχε μια εναλλακτική λύση. Την αποκάλυψε ο Κέινς, όταν ανέφερε πως «αν απορριφθεί το νομισματικό σχέδιο, η Βρετανία μπορεί ακόμη και να επιστρέψει σε καθεστώς ανταλλακτικού εμπορίου... για να προωθήσει τις εξαγωγές της...».

Το σύστημα υιοθετήθηκε, αλλά δεν ήταν αρκετό για την «πολεμοκαμένη» Ευρώπη. Η οικονομία της χρειαζόταν άλλο υποστήριγμα για να αρχίσει να ανθεί, και αυτό ήταν το σχέδιο Μάρσαλ, που ήρθε το 1948. Η Γερμανία σήμερα ας λάβει, λοιπόν, το μήνυμα: χρειάζεται ένα σχέδιο Μάρσαλ για τον Νότο. Εναλλακτικά, υπάρχει μόνον η οικονομική και πολιτική κατάρρευση της Ευρωζώνης...

(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 23/04/2013)