Η Πυρηνική Ενέργεια Αξίζει μια Δεύτερη Ευκαιρία

Ορυχείο Ροσέλ στο Ουαϊόμινγκ. Κοιτάω από την άκρη ενός γκρεμού ένα κοίτασμα άνθρακα περίπου 25 μέτρα βαθύ, το οποίο τρέχει κατά μήκος ενός χάσματος βαθιά μέσα στη γη. Ένα τεράστιο νύχι απομακρύνει ένα κομμάτι του και το εναποθέτει σε ένα τεράστιο φορτηγό.

Ο Σκοτ Ντάργκιν, που διευθύνει το ορυχείο για την Peabody Energy, προσπαθεί εναγωνίως να μου εξηγήσει την γιγάντια κλίμακα. Σε μια τυπική ημέρα, μου λέει, 21 τρένα φεύγουν από το ορυχείο, μεταφέροντας 135 βαγόνια έκαστο. Το κάθε βαγόνι περιέχει 120 τόνους άνθρακα, δηλαδή 109 μετρικούς τόνους. Με αυτό το ρυθμό, υπάρχει απόθεμα 20 ετών στο ορυχείο για να εξορυχθεί.

Το ορυχείο Ροσέλ είναι από τα μεγαλύτερα ανθρακωρυχεία στον κόσμο. Παρήγαγε 108 εκατ. τόνους πέρυσι, δηλαδή περίπου το 10% όλου του άνθρακα που καταναλώθηκε στις ΗΠΑ για ηλεκτροπαραγωγή. Καθώς στέκομαι στον γκρεμό και κοιτάω τη μαύρη φλέβα ορυκτού, το βρίσκω δύσκολο να φανταστώ πως θα μπορούσε να σταματήσει μια τόσο μεγάλη επιχείρηση και τι θα μπορούσε να πάρει τη θέση της.

Το ορυχείο είναι μόλις 30 ετών. Δεν υπήρχε το 1973 όταν συνέβη η πρώτη πετρελαϊκή κρίση, ούτε το 1979 όταν εκδηλώθηκε η δεύτερη. Δεν είχε ανοίξει όταν έγινε το πυρηνικό ατύχημα στο Three Mile Island της Πενσυλβάνιας.

Τα γεγονότα αυτά ώθησαν τις ΗΠΑ να αναζητήσουν εναλλακτικές πηγές ενέργειας και ο άνθρακας ήταν ο μεγάλος νικητής. Τον Απρίλιο του 1977, ο πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ κάλεσε τους Αμερικανούς να υποστηρίξουν την ραγδαία αύξηση της παραγωγής άνθρακα ώστε να «προστατευτούν από τις αβέβαιες προμήθειες» του πετρελαίου. Το αποτέλεσμα ήταν το ορυχείο Ροσέλ και τα άλλα τεράστια ορυχεία του Ουαιόμινγκ, τα οποία είναι και σύμφωνα με τις προδιαγραφές της υπηρεσίας περιβάλλοντος όσον αφορά την περιεκτικότητα σε θείο. Έκτοτε, η παραγωγή άνθρακα δυτικά του Μισισιπή αυξήθηκε στο τετραπλάσιο, στους 640 εκατ. τόνους ετησίως.

Αν και η πυρηνική ενέργεια είχε και εκείνη σημαντική θέση στην ομιλία του Κάρτερ, εντούτοις αποδείχτηκε λίγη ενάντια στον φθηνό άνθρακα και στο φυσικό αέριο, ιδίως μετά την επίδραση που είχε στον κόσμο το ατύχημα στο Three Mile Island και στο Τσέρνομπιλ, οδηγώντας σε καθυστερήσεις και ρυθμιστικά εμπόδια τα οποία κατέστησαν πολύ ακριβή την κατασκευή ενός πυρηνικού σταθμού.

Σήμερα, ο πλανήτης είναι αντιμέτωπος με ένα αντίστοιχο φαινόμενο στην ενεργειακή πολιτική. Οι αυξανόμενες πυρκαγιές στα δάση θεωρούνται το πρόβλημα, απελευθερώνοντας μεγάλες ποσότητες παγιδευμένου διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Οι περισσότεροι επιστήμονες αντιμετωπίζουν τον άνθρακα - τον οποίο ο Τζέιμς Σλέσινγκερ, πρώτος υπουργός Ενέργειας των ΗΠΑ είχε αποκαλέσει «μαύρη ελπίδα» της Αμερικής - ως μια από τις μεγαλύτερες απειλές για το παγκόσμιο κλίμα.

Ακόμα όμως και τώρα που υπάρχει ομοφωνία ανάμεσα στους ειδικούς ότι η χρήση άνθρακα και οι εκπομπές ρύπων πρέπει να μειωθούν δραστικά και εν τέλει να εκμηδενιστούν στον ενεργειακό τομέα, δεν υπάρχει καμία ομοφωνία για το ποιες πηγές ενέργειας θα πρέπει να τον διαδεχθούν.

Όπως και στη δεκαετία του 1970 οι ακτιβιστές παραμένουν προσηλωμένοι στον ήλιο και στον άνεμο, αλλά τρεις δεκαετίες ανανεώσιμων ονείρων απέφεραν πολύ λίγα αποτελέσματα για να τους ανατεθεί ο ρόλος των ορυκτών καυσίμων.

Σήμερα, οι ΑΠΕ καλύπτουν μόλις το 6% της αμερικανικής ζήτησης και το περισσότερο από αυτό προέρχεται από τα μεγάλα υδροηλεκτρικά. Η ηλιακή ενέργεια καλύπτει σχεδόν μηδενικό ποσοστό.

Η αποτροπή της κλιματικής αλλαγής είναι πιθανό να απαιτήσει λιγότερο φιλικές μορφές ηλεκτροπαραγωγής. Σε αυτές περιλαμβάνεται το φυσικό αέριο, το οποίο εκλύει τις μισές εκπομπές από ότι ο άνθρακας, αλλά μακροπρόθεσμα θα χρειαστούν επενδύσεις και στον μεγάλο μπαμπούλα του περιβαλλοντικού κινήματος, την πυρηνική ενέργεια.

Οι αριθμοί είναι ανελέητοι. Για να σιγουρέψουμε ότι η μέση παγκόσμια θερμοκρασία δεν θα αυξηθεί πάνω από 2 βαθμούς Κελσίου σε σύγκριση με την προβιομηχανική εποχή ως το 2100, η ανθρωπότητα πρέπει να εκλύσει έως 900 δις. τόνους διοξειδίου ως το 2050 και μόλις 75 δις. τόνους έπειτα, όπως υποστηρίζει μια σοβαρή μελέτη στη Βρετανία.

Το ερώτημα είναι πως θα συνδυαστεί αυτό με την ενέργεια που χρειαζόμαστε και την ενέργεια που διαθέτουμε.

Η αμερικανική υπηρεσία Ενέργειας (ΕΙΑ) προβλέπει ότι η παγκόσμια ενεργειακή κατανάλωση θα αυξηθεί κατά 56% από σήμερα ως το 2040. Σχεδόν το 80% αυτής της παραπάνω ποσότητας θα καλυφθεί από τα ορυκτά καύσιμα. Με βάση την υπόθεση αυτή, οι εκπομπές διοξειδίου θα αυξηθούν κατά 45 δις. τόνους το 2040 από 32 δις. το 2011 και ο πλανήτης θα περάσει το ανώτατο όριο που αναφέραμε παραπάνω σε λιγότερα από 25 χρόνια.

Ο μόνος τρόπος να το αποφύγουμε είναι να αντικαταστήσουμε τον άνθρακα με κάτι άλλο, έναντι μιας ανταγωνιστικής τιμής. Ούτε η λάμψη του ήλιου ούτε η αιολική ενέργεια δεν θα το πετύχουν, τουλάχιστον όχι επαρκώς για να κάνουν την διαφορά στη μάχη της κλιματικής αλλαγής.

Μια ανάλυση της ηλεκτροπαραγωγής σε 21 χώρες από τον ΟΟΣΑ και τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (ΙΕΑ) προβλέπει ότι ακόμα και με έναν φόρο άνθρακα 30 δολάρια ανά τόνο, και πάλι η ηλιακή και η αιολική ενέργεια δεν θα μπορέσουν να ανταγωνιστούν το αέριο και τον άνθρακα.

Αντιθέτως, μια νέα γενιά πυρηνικών μονάδων είναι εν δυνάμει η φθηνότερη ενεργειακή πηγή από όλες.

Η μελέτη προέβλεψε ότι ο τυπικός πυρηνικός σταθμός στη Βόρεια Αμερική θα μπορούσε να παράγει ενέργεια με 50-75 δολάρια ανά μεγαβατώρα, έναντι 70-80 δολαρίων στον άνθρακα. Η αιολική ενέργεια στοιχίζει 60-90 δολάρια, αλλά υπάρχουν όρια στο πόσο μπορεί να εξαπλωθεί. Η αντίστοιχη ηλιακή μεγαβατώρα στοιχίζει πάνω από 100 δολάρια.

Η μελέτη κατέληξε στο ότι η πυρηνική ενέργεια μπορεί να αποδειχτεί περισσότερο ανταγωνιστική στην Ασία και στην Ευρώπη.

Είναι εύκολο να απελπίζεται κανείς για τις προοπτικές όσον αφορά το κλίμα. Η νέα πολιτική του Ομπάμα καλεί για σφιχτά όρια στις εκπομπές των λιγνιτικών μονάδων, αλλά δεν ανέφερε καθόλου την πυρηνική ενέργεια κατά την ομιλία του τον Ιούνιο στο πανεπιστήμιο Τζόρτζταουν. Οι πιθανότητες να περάσει το Κογκρέσο έναν φόρο άνθρακα είναι πολύ χαμηλές και δίχως αυτό το φόρο οι ΑΠΕ θα δυσκολευτούν να ανταγωνιστούν τα ορυκτά καύσιμα.

Η κοινή γνώμη έχει γίνει πολύ αρνητική απέναντι στην πυρηνική ενέργεια μετά την καταστροφή της Φουκουσίμα το 2011. Η Γερμανία, μια από τις βασικότερες χώρες στα πυρηνικά, άλλαξε στρατηγική και αυξάνει την εξάρτησή της από τον άνθρακα. Η Κίνα κατασκευάζει πυρηνικούς σταθμούς γρήγορα, αλλά λιγνιτικούς σταθμούς ακόμα πιο γρήγορα.

Ο Ρόμπερτ Στόουν, ένας σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ που σκηνοθέτησε την «Υπόσχεση της Πανδώρας» για την πυρηνική ενέργεια, θεωρεί ότι έρχεται η εποχή της. Οι νεαροί περιβαλλοντιστές δεν συσχετίζουν την πυρηνική ενέργεια με τον Ψυχρό Πόλεμο και το Τσέρνομπιλ. Οι μελέτες υποδεικνύουν ότι είναι ασφαλέστερη από άλλα καύσιμα.

Στην ταινία, ο Μάικλ Σέλενμπεργκερ, ακτιβιστής, χαρακτηρίζει ως «ψευδαισθήσεις» τις απόψεις ότι τα αιολικά και τα φωτοβολταϊκά μπορούν να εκτοπίσουν τα ορυκτά καύσιμα. Τα εμπόδια παραμένουν τεράστια.

Υπάρχουν σήμερα λιγότεροι πυρηνικοί σταθμοί από ότι το 1987. Ακόμα και για να διατηρηθεί το μερίδιό τους στο σημερινό 19% θα χρειαστούν δεκάδες νέες μονάδες. Η καθεμία χρειάζεται δέκα χρόνια και 5 δις. δολάρια για να υλοποιηθεί. Αν η πυρηνική ενέργεια είναι να παίξει ένα σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, πρέπει να αρχίσουμε τώρα.