«Πολλά μένει να γίνουν για να βελτιωθεί η εκτίμηση του σεισμικού κινδύνου». Ο Φαμπρίς Κοτόν (Fabrice Cotton), καθηγητής σεισμολογίας στο «πανεπιστήμιο Ζοζέφ Φουριέ» («Γκρενόμπλ 1») συμμετέχει στην ομάδα των 50 επιστημόνων που μόλις εκπόνησαν τους πρώτους ευρωπαϊκούς χάρτες σεισμικής επικινδυνότητας, στο πλαίσιο του προγράμματος SHARE («εναρμόνιση σεισμικού κινδύνου στην Ευρώπη»). Πρόκειται για ένα πολύτιμο εργαλείο για τις υπηρεσίες που έχουν την ευθύνη να καθορίζουν της αντισεισμικές προδιαγραφές, αλλά και τους επιχειρηματίες που εκμεταλλεύονται κρίσιμες υποδομές.
Σε γενικές γραμμές, η σεισμική γεωγραφία της Ευρώπης είναι γνωστή. Προκύπτει κυρίως από την σύγκρουση των τεκτονικών πλακών της Αφρικής και της Ευρασίας. Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος στην Τουρκία, την Ελλάδα, τα Βαλκάνια, την Ιταλία και τη Ρουμανία.
Στη μητροπολιτική Γαλλία, μεγαλύτερη σεισμική δραστηριότητα δείχνουν τα Πυρηναία, οι 'Αλπεις, το Ζιρά και η κοιλάδα του Ρήνου. Ακολουθούν η οροσειρά της Αρμορίκης και το Μασίφ Σεντράλ. Ο μόνος σεισμός που υπερέβη το 6 της κλίμακας Ρίχτερ τον 20ό αιώνα έγινε στις 11 Ιουνίου 1909 στο Λαμπέσκ (Μπους-Ντι-Ρον), κι είχε 46 νεκρούς.
«Μόλις που ξεκινούμε να κατανοούμε τον τρόπο λειτουργίας των ρηγμάτων», λέει ο κ. Κοτόν. «Λόγω της ελλιπούς μας γνώσης, ο σεισμικός κίνδυνος δεν μπορεί ακόμα να εκτιμηθεί σωστά». Εδώ
και δεκαετίες, αυτή η εκτίμηση γίνεται κυρίως με την αξιοποίηση
υποθαλάσσιων ή δορυφορικών εργαλείων που καταγράφουν τις παραμορφώσεις
του φλοιού της Γης. Για το κάπως πιο απώτερο παρελθόν, εξετάζουμε τα αρχεία της τελευταίας χιλιετίας. Έτσι γνωρίζουμε το σεισμό της Βασιλείας του 1356, που ισοπέδωσε μια μεγάλη έκταση, που κάλυπτε τμήμα της σημερινής Ελβετίας, Γαλλίας και Γερμανίας. Ἠ εκείνον της Λισσαβόνας το 1755, με 50 ως 100 χιλιάδες νεκρούς.
Πυρηνικά εργοστάσια, φράγματα και κρίσιμες βιομηχανικές εγκαταστάσεις
Αλλά όμως, προειδοποιεί ο ερευνητής, «τίποτα δεν αποκλείει να έχουμε σεισμούς πολύ ισχυρότερους από εκείνους που έχουν καταγραφεί ιστορικά». Το αποδεικνύει η καταστροφή στη Φουκουσίμα. Ο σεισμός του Τοχόκου στις 11 Μαρτίου 2011 και το τσουνάμι που ακολούθησε προκαλώντας 19 χιλιάδες νεκρούς και την καταστροφή του πυρηνικού σταθμού του Φουκουσίμα είχε μέγεθος 9 της κλίμακας Ρίχτερ, ενώ οι σεισμοί που είχαν ιστορικά καταγραφεί στην περιοχή δεν υπερέβαιναν τους 7.3 βαθμούς. Εξάλλου, προσθέτει ο σεισμολόγος, «υπάρχουν
μπλοκαρισμένα ρήγματα θα προκαλέσουν στο μέλλον σεισμούς σε περιοχές
χωρίς προηγούμενη καταγεγραμμένη σεισμική δραστηριότητα».
Όμως
ως σήμερα, η σεισμικότητα των περιοχών καθορίζεται αποκλειστικά από τα
ιστορικά δεδομένα. Από αυτά προκύπτουν οι αντισεισμικές προδιαγραφές για
πυρηνικούς σταθμούς, φράγματα ή βιομηχανικές εγκαταστάσεις κρίσιμης
σημασίας, ιδίως χημικής επεξεργασίας. Έτσι π.χ. ο πυρηνικός σταθμός στο Φεσενχάιμ της Αλσατίας οικοδομήθηκε από την γαλλική εταιρεία ηλεκτρισμού EDF
με βάση το σεισμό της Βασιλείας. Εξ ου και η αναγκαιότητα να
υπολογιστεί καλύτερα η σεισμική επικινδυνότητα, ήτοι η πιθανότητα
σεισμικών επεισοδίων σε συγκεκριμένες περιοχές και συγκεκριμένες
χρονικές περιόδους.
Αυτός είναι ο στόχος του προγράμματος SHARE.
Με τη συμμετοχή 13 κρατών (συμπεριλαμβανομένων της Τουρκίας και της
Αλγερίας) και κόστος 4.1 εκατομμύρια ευρώ -που τα εξασφαλίζει κατά 80% η
Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ)- ενεργοποίησε επί μία τετραετία σεισμολόγους,
μηχανικούς, γεωλόγους κ.λπ. Από γαλλικής πλευράς συμμετείχαν το «ινστιτούτο των επιστημών της Γης» (ISTerre) και το «γραφείο γεωλογικών και μεταλλειολογικών ερευνών» (BRGM).
Οι
επιστήμονες επανεξέτασαν τα ιστορικά δεδομένα και τις καταγραφές των
τελευταίων τριάντα ετών. Προκειμένου να συμπεριλάβουν στις εκτιμήσεις
τους την πιθανότητα ισχυρότερων σεισμών, επανεξέτασαν προς τα άνω (κατά
1/2 ως 1 βαθμό της κλίμακας Ρίχτερ) το μέγεθος των σεισμών αυτών (κάθε
βαθμός αντιστοιχεί με αύξηση της απελευθερωμένης ενέργειας κατά 32
φορές). Επίσης κατασκεύασαν νέα μοντέλα πρόγνωσης των σεισμικών
δονήσεων, προσαρμοσμένα στο γεωλογικό περιβάλλον της Ευρώπης και
προσπάθησαν να συνυπολογίσουν την επιστημονική αβεβαιότητα. Τέλος,
δημιούργησαν χάρτες της Ευρώπης όπου απεικονίζεται η σεισμική
επικινδυνότητα σε ολόκληρη την ήπειρο.
Εκτιμώντας την σεισμική επικινδυνότητα σε ολόκληρο τον πλανήτη
Αυτή η χαρτογράφηση προβλέπει τις δονήσεις που μπορεί να υποστούν τα οικοδομήματα την επόμενη πεντηκονταετία, με περιθώριο σφάλματος 10%. Ή τα επόμενα πεντακόσια χρόνια, με περιθώριο σφάλματος 5%. Πρόκειται
για χρονικά διαστήματα που υπερκαλύπτουν το προσδόκιμο επιβίωσης των
περισσότερων κτιρίων και των βιομηχανικών εγκαταστάσεων. Τελικός στόχος,
η βελτίωση των ευρωπαϊκών αντισεισμικών προδιαγραφών.
Πρόκειται απλά για μια αρχή. Τον επόμενο Οκτώβριο θα ξεκινήσει ένα νέο ερευνητικό πρόγραμμα (STREST)
τριετούς διάρκειας, με τη συμμετοχή επιχειρηματιών, στο πλαίσιο του
οποίου θα εξεταστούν τα ενδεδειγμένα τεστ ανθεκτικότητας που αρμόζουν
στις «κρίσιμες υποδομές» προκειμένου να μπορούν να αντιμετωπίσουν
διάφορες φυσικές καταστροφές, συμπεριλαμβανομένων ακραίων φαινομένων σαν
τους σεισμούς, τα τσουνάμι και τις πλημμύρες.
Με το ζήτημα δεν ασχολούνται μόνο οι Ευρωπαίοι. Λειτουργεί κι ένα παγκόσμιο πρόγραμμα, το «παγκόσμιο σεισμολογικό μοντέλο» (GEM), στο οποίο συμμετέχουν ειδήμονες και δημόσιοι φορείς από όλο τον κόσμο. Είναι ένας τρόπος να «μοιραστεί η επιστημονική γνώση μεταξύ των αναπτυγμένων και των υπό ανάπτυξη κρατών», σχολιάζει ο Φαμπρίς Κοτόν. Εξάλλου από τις φυσικές καταστροφές πλήττονται περισσότερο τα φτωχότερα κράτη.
Ο Pierre Le Hir είναι δημοσιογράφος
μετάφραση: ppol.gr