Η ρητορική, σύμφωνα με τον
Αριστοτέλη, μπορεί να βρίσκει τα στοιχεία που πείθουν σε κάθε θέμα που μας
απασχολεί. Με αυτήν την έννοια ισοδυναμεί με μαστοριά του λόγου. Το
υπογραμμίζει άλλωστε ο Σταγειρίτης φιλόσοφος. Η ρητορική δεν προϋποθέτει
ειδικές γνώσεις για επιμέρους συγκεκριμένα θέματα. Όλη η δεξιοτεχνία, συνεπώς,
είναι το πώς λέμε κάτι, για να πείσουμε, για να δημιουργήσουμε εντύπωση, για να
επηρεάσουμε.
Δανειζόμαστε και πάλι από τον
Αριστοτέλη. Η ρητορική εμφανίζεται με τα ρούχα και τη μάσκα της πολιτικής. Με
άλλα λόγια, αλληλοσυμπληρώνονται και ταυτίζονται. Η μεν ρητορική γιατί
εμπεριέχει ικανότητα παραγωγής συλλογισμών, η δε πολιτική γιατί υπηρετεί ως εκ
της φύσης της τη συγκινησιακή φόρτιση του ακροατηρίου της.
Φαντασθείτε έναν πολιτικό να
χρησιμοποιεί τη γλώσσα της στεγνής αλήθειας. Θα ήταν καταδικασμένος να
αποτύχει. Εδώ βέβαια υποκρύπτεται άμεσα η ευθύνη του ακροατηρίου. Το οποίο έχει
εκπαιδευθεί έτσι, από αρχαιοτάτων χρόνων, ώστε να ανταποκρίνεται «στα ψεύτικα
τα λόγια, τα μεγάλα». Το ακροατήριο, οι πολίτες εν προκειμένω, έχουν
προσδοκίες, αιτήματα, αγωνίες. Αυτά είναι που διεκδικούν το μερίδιο προσοχής
του πολιτικού λόγου. Επιδιώκουν να γίνουν μέρος του. Πώς ανταποκρίνεται ο
πολιτικός λόγος; Με την ακρίβεια της απεικόνισης μιας κατάστασης και μιας
προοπτικής ή την εκφορά ενός λόγου που επιτρέπει την ασάφεια και πολλές φορές
την παρερμηνεία; Η ακρίβεια ή η ασάφεια εξυπηρετούν το στόχο της συνακόλουθης
επικοινωνιακής στρατηγικής; Διότι ως γνωστό, λόγος και επικοινωνία είναι
αναπόσπαστα δεμένες έννοιες. Μπορεί να επικαλεσθεί η πολιτική το δημόσιο
συμφέρον, το συλλογικό όφελος, για την χρήση ενός ασαφούς πολιτικού λόγου;
Γνωρίζουμε, έστω κι αν
υποκύπτουμε πολλές φορές στη γοητεία του, ότι ο πολιτικός λόγος αρέσκεται σε
στρογγυλοποιήσεις, σε γενικολογίες, σε υπερθεμάτιση προσδοκιών. Προοπτικές που
δεν υφίστανται ή διαθέτουν δύσκολες προϋποθέσεις για να υλοποιηθούν
εκστομίζονται για να εξυπηρετήσουν την επικοινωνιακή διάσταση ενός θέματος, για
να δώσουν πιασάρικο τίτλο, για να το πούμε πιο απλά. Ή και για εσωτερική
κατανάλωση. Μια πρακτική που είναι συνήθης για την ελληνική πολιτική σκηνή.
Εντάξει, θα μπορούσε να πει κάποιος ως αντίλογο. Το λέγειν είναι το όχημα με το
οποίο φέρω πράγματα στην επιφάνεια, όπως έχει σημειώσει ο αμφιλεγόμενος
γερμανός φιλόσοφος Μάρτιν Χάϊντεγκερ. Σωστό κι αυτό. Αρκεί να μην χρειάζεται να
διαψευσθούμε από τις εξελίξεις. Που είναι αμείλικτες. Και τότε ο πολιτικός
λόγος καταλήγει να είναι συνώνυμος της σοφιστείας.
Κάθε ομοιότητα με γεγονότα και
ζητήματα της ενεργειακής αγοράς είναι απλώς τυχαία.