Είδαμε, στις αρχές του μήνα, τον
Γερμανό Υπουργό Εξωτερικών, Γκίντο Βεστερβέλε, να πηγαίνει στο Κίεβο και να
κατεβαίνει στις πλατείες μαζί με τους διαδηλωτές που διαμαρτύρονται ενάντια στη
Μόσχα και στον Ουκρανό πρόεδρο Γιανουκόβιτς. Λίγες μέρες αργότερα, είδαμε την υφυπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Βικτόρια Νούλαντ, να μοιράζει
τρόφιμα στους διαδηλωτές στο Κίεβο. Μα τι κάνουν ξαφνικά τόσοι καλοί και
φιλεύσπλαχνοι άνθρωποι μαζεμένοι στην Ουκρανία; Και, κυρίως, πώς είναι δυνατόν
και όχι μόνο οι ΗΠΑ, αλλά και η Γερμανία να στρέφεται κατά της Ρωσίας σε ένα τόσο
ευαίσθητο για τη Μόσχα ζήτημα, αν ισχύουν εμβριθέστατες θεωρίες περί «ρωσογερμανικού
άξονα» ή περί «σύγκρουσης Ουάσιγκτων-Βερολίνου σε όλα τα μέτωπα»;
Όπως έχουμε γράψει και
με άλλες αφορμές (π.χ. μνημόνιο Κύπρου, εξελίξεις σε ΠΓΔΜ, Κόσοβο, Σερβία, «διατλαντικό
σύμφωνο ελεύθερου εμπορίου»), από τα γεγονότα προκύπτει ότι βρίσκεται
εν εξελίξει ένας «Ψυχρός Πόλεμος» ανάμεσα στην Ρωσία και τις ΗΠΑ, με στόχο την ανάσχεση
(containment) της "ρωσικής αρκούδας" από τους Αγγλοσάξωνες,
παρά μία προϊούσα προσέγγιση Ουάσιγκτων – Μόσχας, στην οποία στέκεται εμπόδιο
το Βερολίνο ή μία σύμπλευση Γερμανών και Ρώσων, που οδηγεί τους πρώτους σε
απομάκρυνση, σταδιακά, από το πλαίσιο του χώρου που ονομάζουμε «Δύση».
Θεωρούμε, μάλιστα, πως οι εξελίξεις αυτές σε μεγάλο βαθμό επαληθεύουν το βιβλίο
«Η Μεγάλη Σκακιέρα» (1997, στα ελληνικά 1998 από τις εκδόσεις Λιβάνη, απ΄όπου
και όλες οι αναφορές μας στη συνέχεια), του στρατηγιστή Ζμπίγκνιου Μπρεζίσνκυ,
ο οποίος θεωρείται ο «Κίσινγκερ των Δημοκρατικών». Αυτό ισχύει και στην
περίπτωση της Ουκρανίας, με τις τελευταίες εξελίξεις να δικαιώνουν, κατά την
άποψή μας, την υπόθεση περί «νέου Ψυχρού Πολέμου», στον οποίο το Βερολίνο
στοιχίζεται συνειδητά με την Ουάσιγκτων και σε αντιπαράθεση προς την Μόσχα.
Το βιβλίο, που στην
εισαγωγή τονίζει πως «είναι επιτακτική ανάγκη να μην εμφανιστεί καμία διεκδικήτρια
ευρασιατική δύναμη, ικανή να κυριαρχήσει στην Ευρασία και κατά συνέπεια να
αμφισβητήσει την Αμερική» (σελ. 19), δίνει ιδιαίτερο βάρος στην Ουκρανία.
Μάλιστα, τη θεωρεί «χώρα-γεωπολιτικό άξονα» (μαζί με άλλες τέσσερις σε όλον τον
κόσμο), πράγμα που σημαίνει, όπως εξηγεί, πως η σημασία της δεν προέρχεται από
την ισχύ της, αλλά από την ευαίσθητη θέση της και από τις συνέπειες τις οποίες
έχει η ευάλωτη κατάστασή της στη συμπεριφορά των γεωστρατηγικών παικτών
(σελ.79-80).
Και αφού αναφέρεται
στον κίνδυνο που αποτελεί για τις ΗΠΑ η πιθανότητα να γίνει ξανά η Ρωσία
ευρασιατική αυτοκρατορία, ο Μπρεζίνσκυ είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικός για τη
σημασία που έχει για το σκοπό αυτό η Ουκρανία:
«Η Ουκρανία, νέος και σημαντικός χώρος στην ευρασιατική σκακιέρα, είναι
γεωπολιτικός άξονας, επειδή η ίδια η ύπαρξή της ως ανεξάρτητης χώρας βοηθά το
μετασχηματισμό της Ρωσίας. Χωρίς την Ουκρανία παύει να είναι ευρασιατική
αυτοκρατορία. Χωρίς την Ουκρανία, η Ρωσία μπορεί να συνεχίσει να παλεύει για
αυτοκρατορική θέση, αλλά τότε θα γινόταν κυρίως ασιατικό αυτοκρατορικό κράτος,
το οποίο θα συρόταν πολύ πιθανόν σε συγκρούσεις, που θα το αποδυνάμωναν» (σελ.
88).
Και ποιον ρόλο
επιφυλάσσει ο Μπρεζίνσκυ στην Γερμανία στο πλαίσιο αυτό; Ο κορυφαίος
στρατηγιστής επί Κάρτερ και Κλίντον τονίζει πως, επειδή Γαλλία και Γερμανία δεν
μπορούν να οικοδομήσουν από μόνες τους την Ευρώπη ή να λύσουν αμφιλεγόμενα
ζητήματα στην Γηραιά Ήπειρο, απαιτείται η «ενεργητική, επικεντρωμένη και
αποφασιστική συμμετοχή της Αμερικής, ιδιαίτερα μαζί με τους Γερμανούς, στον
καθορισμό του πεδίου της Ευρώπης και επομένως στην αντιμετώπιση
ευαίσθητων-ιδιαίτερα για τη Ρωσία-ζητημάτων, όπως η ενδεχόμενη θέση των
Βαλτικών Δημοκρατιών και της Ουκρανίας στο ευρωπαϊκό σύστημα». (σ. 131-132).
Μάλιστα, τονίζει (σελ.
152) πως η Ουκρανία, «κάποια στιγμή μεταξύ του 2005 και του 2010… θα πρέπει να
είναι έτοιμη για σοβαρές διαπραγματεύσεις τόσο με την Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και
με το ΝΑΤΟ». Επίσης, εκφράζει την προσδοκία του για μία γαλλο-γερμανο-πολωνική
συνεργασία εντός ΝΑΤΟ και Ε.Ε., ιδιαίτερα στον τομέα της ασφάλειας, ενώ
προσθέτει ότι «με δεδομένο το ειδικό γεωπολιτικό ενδιαφέρον της Γερμανίας και
της Πολωνίας για την ανεξαρτησία της Ουκρανίας, είναι πολύ πιθανόν η Ουκρανία»
να περιληφθεί βαθμιαία στη σχέση αυτή (σελ. 152) – επίσης, στην επόμενη σελίδα
υπάρχει ένας χάρτης με τίτλο «Μετά το 2010: Ο κρίσιμος πυρήνας της ευρωπαϊκής
ασφάλειας», που περικλείει σε μία μαύρη χοντρή καμπύλη τη Γαλλία, τη Γερμανία,
την Πολωνία και την Ουκρανία ... Νομίζουμε πως οι τελευταίες ειδικά γραμμές
εξηγούν όχι μόνο την δυτική (αμερικανική και γερμανική) εμμονή στη σύσφιγξη των
σχέσεων ΕΕ και ΝΑΤΟ με την Ουκρανία (καθώς και τον ρόλο της Πολωνίας στα
συγκεκριμένα ζητήματα), αλλά και τις κρίσεις φυσικού αερίου που προκάλεσε ή
απείλησε να προκαλέσει η Μόσχα για να αποτρέψει τα σχέδια αυτά.
Πιστεύουμε πως η
ομοιότητα των καταστάσεων που βλέπουμε σήμερα στην Ουκρανία με όσα έγραφε ο
Μπρεζίνσκυ πριν 16 χρόνια δεν είναι και τόσο συμπτωματική … Και, σίγουρα, θα
δούμε πολλά από το Κίεβο, όπως μας προϊδέασαν και οι πρόσφατες αντίπαλες
διαδηλώσεις στους δρόμους του. Η διαμάχη ανάμεσα στη φιλορωσική μερίδα, που
επικαλείται το γεγονός ότι στην Ουκρανία ιδρύθηκε το πρώτο ρωσικό κράτος στην Ιστορία, τον 9ο
αιώνα, και τη δυτικόφιλη μερίδα, που εντοπίζεται στις δυτικές περιοχές της,
όπου υπάρχουν στενοί δεσμοί με την Πολωνία και παρατηρείται μεγάλη διείσδυση της Ουνίας,
αντικατοπτρίζει, σε μικρογραφία, τον νέο μεταψυχροπολεμικό … «Ψυχρό Πόλεμο» της
Δύσης με τη Μόσχα.