Πῶς θά Έπιλυθῆ τό Πρόβλημα τοῦ Χρέους

Σήμερα, στήν θέση το ῦ κυρίου ἄ ρθρου ἡ « Ἑ στία» παραθέτει τήν πρόταση το ῦ καθηγητο ῦ κ. Νίκου Ο ἰ κονομίδη γιά τήν ἀ ντιμετώπιση το ῦ προβλήματος το ῦ δημοσίου χρέους. Ὁ κ. Ο ἰ κονομίδης, ο ἰ κονομολόγος με διεθνές κύρος, ε ἶ ναι καθηγητής στό Stern School of Business  το ῦ Πανεπιστημίου τ ῆ ς Νέας Ὑ όρκης καί στό Haas School of Business το ῦ Πανεπιστημίου Μπέρκλεϋ. Ὅ πως θά διαπιστώσετε, ἡ πρότασίς του γιά τό ἑ λληνικό χρέος παρουσιάζει μεγάλο ἐ νδιαφέρον.

Τό 2009 ἡ Ἑλλάδα ἀντιμετώπιζε τρία μεγάλα οἰκονομικά προβλήματα. Τό τεράστιο ἔλλειμμα τοῦ προϋπολογισμοῦ, τό μεγάλο χρέος, καί τήν ἀνάγκη διαρθρωτικῶν ἀλλαγῶν γιά τήν αὔξηση τοῦ ἀνταγωνισμοῦ καί τῆς παραγωγικότητας. Τό 2014, χάρις στίς τεράστιες θυσίες τῶν Ἑλλήνων, ὁ προϋπολογισμός ἰσοσκελίστηκε καί ἔχει καί πρωτογενές πλεόνασμα (πρίν τήν καταβολή τόκων).

Τό χρέος μειώθηκε μέ τό κούρεμα τῶν ἰδιωτῶν ὁμολογιούχων, ἀλλά παραμένει μεγάλο. Διαρθρωτικές ἀλλαγές ἔγιναν στήν ἀγορά ἐργασίας καί περιμένουμε τίς ὑπόλοιπες σέ ἄλλους τομεῖς. Ἡ Ἑλλάδα κατάφερε ὕστερα ἀπό 4 χρόνια ἐξορίας νά ξαναμπεῖ στίς διεθνεῖς χρηματαγορές ἐκδίδοντας 5ετῆ ὁμόλογα μέ ἐπιτόκιο 4,75%. Ὅμως τά πράγματα γιά τόν ἁπλό πολίτη εἶναι ἀκόμα δύσκολα. Ἔχουμε 25% ἀνεργία. Εἶναι ἀπαραίτητο νά θέσουμε σάν ἄμεσο στόχο τήν μείωση τῆς ἀνεργίας στο 15% σέ δύο χρόνια. Πῶς θά γίνει; Μόνο μέ ἐπενδύσεις.

Πῶς καί ἀπό ποιούς; Παρά τό μεγάλο ἐνδιαφέρον μεγάλων ξένων ἐπενδυτῶν ὅπως τῆς Κίνας, πολλοί ἐπενδυτές ἐξακολουθοῦν νά περιμένουν ἐλπίζοντας σέ χαμηλότερες τιμές. Αὐτό εἶναι φυσικό κατά τήν διάρκεια τῆς κρίσης. Ὅμως ἀκριβῶς τό ἀντίθετο συμβαίνει στήν περίοδο ἀνάκαμψης – οἱ ἐπενδυτές τρέχουν νά προλάβουν νά ἀγοράσουν πρίν ἀνέβουν οἱ τιμές. Ἡ Ἑλλάδα ἀκόμα δέν ἔχει πείσει τούς ἐπενδυτές ὅτι βρίσκεται στό στάδιο ἀνάκαμψης. Πῶς θά τούς πείσει; Κάνοντας δημόσιες ἐπενδύσεις ἀπό τά χρήματα καινούργιων ὁμολογιακῶν ἐκδόσεων. Ἡ Ἑλλάδα πρέπει νά ἐκδώσει κάθε χρόνο γιά 3-4 χρόνια 5ετῆ ἤ 7ετῆ ὁμόλογα 5 δίς τό χρόνο μέ τόκο 4-4.5% καί νά βάλει ὅλα τά χρήματα ἀπό αὐτά σέ ἕνα «Ταμεῖο Ἀνάπτυξης». Νά ζητήσει ἀπό τίς μεγάλες εὐρωπαϊκές χῶρες (Γερμανία, Γαλλία) νά βάλουν 1 δίς συνολικά στο ἴδιο Ταμεῖο καί νά ἔχουν συνδιοίκηση. Τά χρήματα τοῦ Ταμείου νά ἐπενδυθοῦν σέ προτεραιοποιημένες ἐπενδύσεις πού θά ὑποδείξει τό Ὑπ. Ἀνάπτυξης (γι’ αὐτό δέν το ἔχουμε;). Ἄν δημιουργηθεῖ τό Ταμεῖο ὅπως τό γράφω, θα δοθεῖ τό καλύτερο μήνυμα στούς ἰδιῶτες ἐπενδυτές.Καί πέρα ἀπό τό μήνυμα, ρίχνοντας 3% τοῦ ΑΕΠ τό χρόνο στήν ἀγορά, θά ἐπιταχύνει αὐτόματα τήν οἰκονομία καίθά πιέσει τούς ἰδιῶτες ἐπενδυτές νά ἐπενδύσουν ἄμεσα, φοβούμενοι ὅτι θά ἀγοράσουν σέ ψηλότερες τιμές στο ἄμεσο μέλλον. Τό μόνο κώλυμα μπορεῖ νά εἶναι ὅτι το ΔΝΤ μπορεῖ νά μᾶς πῆ ὅτι ἐκδίδοντας ὁμόλογα αὐξάνουμε τό χρέος καί τό κάνουμε μή βιώσιμο. Αὐτό εἶναι λάθος. Ἐπενδύοντας δανειζόμενοι, κάνουμε ἀκριβῶς τό ἀντίθετο. Δημιουργοῦμε πλοῦτο, νέες θέσεις ἐργασίας, αὐξάνουμε τό ΑΕΠ, καί μειώνουμε τόν λόγο χρέους/ΑΕΠ πού θεωρεῖ τό ΔΝΤ ὅτι καθορίζει ἄν τό χρέος εἶναι βιώσιμο. Πρέπει νά μᾶς ἀφήσει τό ΔΝΤ νά κάνουμε δημόσιες ἐπενδύσεις, βάζοντάς τες σέ ἄλλη κατηγορία ἀπό τίς γενικές δαπάνες τοῦ κράτους, ὅπως θά ἔπρεπε ἄλλωστε νά εἶχε κάνει ἀπό τήν πρώτη στιγμή τοῦ προγράμματος. Μέ στοχευμένες ἐπενδύσεις θά καταφέρουμε νά αὐξήσουμε τό ΑΕΠ καί τά φορολογικά ἔσοδα καί να μειώσουμε τήν ἀνεργία καί τόν λόγο χρέους/ΑΕΠ.

Ἡ λύση πού προτείνω ἔχει τεράστια πλεονεκτήματα. Μέ 3% τοῦ ΑΕΠ δημόσιες ἐπενδύσεις καί 1% τοῦ ΑΕΠ τόν πρῶτο χρόνο ἰδιωτικές, μέ ἄλλα 3% δημόσιες τόν δεύτερο χρόνο καί 2-3% τοῦ ΑΕΠ ἰδιωτικές τόν δεύτερο χρόνο, ἡ Ἑλλάδα μέσα σέ δύο χρόνια μπορεῖ νά πραγματοποιήσει παρά πολύ ὑψηλούς ρυθμούς ἀνάπτυξης πού ἔχει να δεῖ ἀπό τίς δεκαετίες τοῦ 1950 καί τοῦ 1960. Ὁ στόχος τῆς μείωσης τῆς ἀνεργίας σέ δύο χρόνια στό 15% ἀπό τό τωρινό πάνω ἀπό 25% γίνεται ξαφνικά ἐφικτός! Ποῦ εἶναι ὁ κίνδυνος; Νά μήν πᾶνε τά λεφτά ἀπό τά ἀναπτυξιακά ὁμόλογα σέ δημόσιες ἐπενδύσεις, ἀλλά νά μποῦν στόν γενικό προϋπολογισμό τοῦ κράτους καί κυριολεκτικά νά χαθοῦν.

Τί ἄλλο πρέπει νά κάνουμε γιά τό Ἑλληνικό δημόσιο χρέος; Χρειάζεται ἄμεσα νά ἀρχίσει ἡ συζήτηση γιά τήν διευθέτησή του ὥστε νά τελειώσει μέσα στο φθινόπωρο. Οἱ δηλώσεις Dijsselbloem στό τελευταῖο Eurogroup ὅτι χρειάζονται ἐπιπλέον ἀλλαγές στην Ἑλλάδα γιά νά ἀρχίσει ἡ συζήτηση εἶναι ἐντελῶς ἀπαράδεκτες, ἀφοῦ ἡ ΕΕ εἶχε θέσει παλαιότερα τήν δημιουργία πρωτογενοῦς πλεονάσματος ὡς τόν μόνο ὅρο για νά ἀρχίσει ἡ συζήτηση. Ἄν περιμένουμε νά γίνουν οἱ διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στήν Ἑλλάδα ὅπως θέλει ὁ κ. Dijsselbloem, πρίν ἀρχίσει ἡ συζήτηση –καί δυστυχῶς φαίνεται νά ἀποδέχτηκε καί ἡ Ἑλληνική πλευρά στήν διάρκεια τοῦ Eurogroup (βλ. «Καθημερινή» 20.6.2014)– ἡ συζήτηση μπορεῖ νά μήν γίνει ποτέ.

Τί λοιπόν θέλουμε ἀπό τούς Εὐρωπαίους ἑταίρους μας; Πρῶτο, νά ἀρχίσει ἄμεσα ἡ συζήτηση διακανονισμοῦ τοῦ Ἑλληνικοῦ χρέους. Δεύτερο, σταθερά καί μικρότερα ἐπιτόκια γιά νά εἴμαστε βέβαιοι ὅτι δέν θά ἔχουμε μεγαλύτερους τόκους ὅταν τό FED καί ἡ ECB αὐξήσουν τά ἱστορικά πολύ χαμηλά ἐπιτόκια. Τρίτο, ἐπιμήκυνση τῆς λήξης τῶν διμερῶν δανείων καί τῶν δανείων τοῦ μηχανισμοῦ στήριξης στά 75 χρόνια. Ὁ τρόπος πού λογιστικά γράφεται τό χρέος στά βιβλία τῶν Εὐρωπαϊκῶν χωρῶν δίνει τήν δυνατότητα νά δεχτοῦν τά 75 χρόνια εὔκολα. Ἐπίσης, ἡ ἄποψη ὅτι τά 75 χρόνια ἐπιβαρύνουν τά ἐγγόνια μας εἶναι ἐντελῶς λάθος. Δυστυχῶς, ἡ σημερινή γενιά Ἑλλήνων ἔχει ἤδη καταναλώσει (ἀπό τό 2009) τά χρήματα καί τῶν παιδιῶν τηςκαί τῶν ἐγγονῶν της. Ἀλλάζοντας τήν λήξη τῶν ὑποχρεώσεων τοῦ δημόσιου εἶναι μία τεχνική πού δέν βάζει καινούργιο βάρος στά παιδιά καί ἐγγόνια – ἁπλῶς ἀφήνει τήν οἰκονομία νά ἀναπνεύσει καί κάνει τό χρέος πιό βιώσιμο. Τέταρτη ἀλλαγή πού πρέπει νά ζητήσουμε ἀπό τους Εὐρωπαίους ἑταίρους μας εἶναι, στό ποσοστό πού γίνεται, νά μήν πληρώνουμε τόκους γιά 5 χρόνια (δηλ. οἱ τόκοι να ἀνακεφαλαιοποιοῦνται) μέχρι νά ὀρθοποδήσουμε.

Ἐλπίζω ὅλα τά κόμματα νά δεχτοῦν τίς προτάσεις αὐτές γιά τήν ἀνάπτυξη καί τό χρέος. Ὅσον ἀφορᾶ την ἀνάπτυξη, οἱ προτάσεις μου δέν εἶναι γιά ἰδιωτικοποιήσεις, ἀλλά γιά δημόσιες ἐπενδύσεις πού στήν Ἑλλάδα ἔχουν ὑποστηριχτεῖ ἱστορικά καί ἀπό τήν Δεξιά καί ἀπό τήν Ἀριστερά. Οἱ προτάσεις γιά τό χρέος ἐπίσης εἶναι στόν χῶρο πού μποροῦν ὅλοι νά τίς δεχτοῦν. Ὑπάρχει ἡ ἐξωπραγματική ἄποψη ὅτι ἡ Ἑλλάδα θά μποροῦσε να «ἀπειλήσει» ὅτι δέν θά πληρώσει ὅλο ἤ μεγάλο μέρος τοῦ χρέους πρός τούς Εὐρωπαίους! Ἀλλά ἀκόμα κι αὐτοί πού ἔχουν αὐτή τήν ἄποψη, θά εἶναι λογικό νά ὑποστηρίξουν τίς προτάσεις μου γιά τό χρέος πού μποροῦν να ἐφαρμοστοῦν σήμερα, καί νά ἀφήσουν γιά τό μέλλον ἄν κάποτε σχηματίσουν κυβέρνηση τό πείραμα τοῦ μονομεροῦς κουρέματος τοῦ χρέους, πού ἔχει τόσο μικρή πιθανότητα ἐπιτυχίας ὅσο φέρνοντας τρεῖς ...ἑξάρες στή σειρά. Καί δυστυχῶς, ἄν δέν περάσει ἡ δῆθεν «ἀπειλή» για κούρεμα τοῦ χρέους πρός τίς Εὐρωπαϊκές χῶρες, ἡ Ἑλλάδα θά βρεθεῖ ἔξω ἀπό τό Εὐρώ, μέ χρεοκοπημένες τράπεζες, μέ βαριά ὑποτιμημένη νέα δραχμή, ὑπερπληθωρισμό, φτώχεια καί δυστυχία τῆς δεκαετίας τοῦ 1950.Νομίζω ὅτι μποροῦμε νά ἀποφύγουμε ἀκόμα και τήν πιθανότητα νά γίνει αὐτή ἡ καταστροφική κίνηση, ἀκολουθῶντας τίς προτάσεις μου καί λύνοντας τό πρόβλημα τοῦ χρέους μέ ἀνάπτυξη.

(από την εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ", 05/07/2014)